„Statystyczny” uczestnik obrotu wekslowego – zapytany – powie, że dziecko weksla wystawić nie może. Wielu będzie miało wątpliwości, czy może być ono remitentem. Dla osoby, która sporadycznie bierze udział w obrocie wekslowym, rzeczywiście bezpiecznie jest przyjąć, że „weksel” i „dzieci” to zbiory rozłączne, jednakże w rzeczywistości nie jest to do końca prawda.
Dziecko jako wystawca weksla lub poręczyciel
Nie ulega wątpliwości, że dziecko nie ma samodzielnej zdolności do czynności prawnych, nie może zatem skutecznie zaciągnąć zobowiązania wekslowego, zarówno jako wystawca, jak i jako poręczyciel. W toku procesu osoba taka może podnieść taki zarzut. Będzie on skuteczny wobec każdego posiadacza weksla, również nabywcy weksla na drodze indosu w dobrej wierze. W przypadku dziecka-wystawcy, jego wiek w momencie zaciągania zobowiązania określa się na podstawie określonej na wekslu daty wystawienia. Podobnie jest w przypadku poręczenia, chyba że samo poręczenie opatrzone jest inną datą. Jeśli data wystawienia weksla będzie wskazywała nieprawdziwą chwilę zaciągnięcia zobowiązania, a różnica ta będzie miała wpływ na skuteczność zobowiązania się dziecka, fałszywość wskazanej na wekslu daty zainteresowana tym strona procesu może wykazywać za pomocą innych dowodów.
Okoliczność, że weksel wystawiło dziecko, ale uzyskało ono pełnoletniość do czasu nadejścia terminu płatności weksla, nie powoduje powstania zobowiązania wekslowego wobec takiej osoby.
Czy nie ma sposobu na to, aby dziecko zaciągnęło zobowiązanie wekslowe?
Dzieci, które ukończyły lat 13 i nie ukończyły 18. roku życia (z pewnymi wyjątkami związanymi z wcześniejszym osiągnięciem pełnoletniości, np. poprzez zawarcie związku małżeńskiego) czyli osoby mające ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą podpisać weksel, jeśli mają na to zgodę przedstawiciela ustawowego (zazwyczaj rodziców, niekiedy kuratora, jeśli taki został ustanowiony).
W przypadku braku takiej zgody w literaturze możemy spotkać się z dwoma przeciwstawnymi zdaniami. Z jednej strony – czynność taka będzie zawsze nieważna (art. 19 kodeksu cywilnego). Z drugiej strony – czynność taka będzie miała szansę stać się ważną w przyszłości, jeśli przedstawiciel ustawowy dziecka ją potwierdzi, lub potwierdzi ją samo dziecko po uzyskaniu pełnoletniości (art. 18 kodeksu cywilnego). Różnica wynika z tego, czy uznamy wystawienie weksla za czynność jednostronną, czy czynność dwustronną. Osobiście uważam, zgodnie z teorią emisyjną, że weksel jest czynnością dwustronną, ponieważ do zaciągnięcia zobowiązania, oprócz samego podpisania weksla, potrzebne jest jego wręczenie. Koncepcja ta zyskała uznanie w orzecznictwie.
A co z jeszcze młodszymi dziećmi
poniżej 13. roku życia? Za takie małoletnie osoby zobowiązanie mogą zaciągnąć jedynie rodzice lub opiekunowie. Reguluje to Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy w art. 98 oraz 155.
We wszelkich ważniejszych sprawach dotyczących majątku dziecka, opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu rodzinnego.
Ważność weksla wystawionego przez dziecko bez zachowania powyższych reguł
Weksel samodzielnie wystawiony przez dziecko zasadniczo jest ważny, choć nie rodzi skutecznego zobowiązania takiego wystawcy. W związku z tym remitent nie może dochodzić należności od dziecka, ale może dochodzić należności od dorosłego współwystawcy (jeśli istnieje), albo poręczyciela, choćby nawet ręczył on za dziecko. Jedynie w sytuacji, kiedy z weksla zobowiązuje się jedynie dziecko, i brak jest innych – dorosłych – zobowiązanych, uniemożliwia to remitentowi dochodzenie roszczenia.
Jednakże posiadacz-remitent takiego weksla może go sprzedać przez indos. Wówczas stanie się dla kolejnego posiadacza jedyną osobą, z której posiadacz będzie się mógł zaspokoić.
Dziecko jako remitent
Dziecko może być remitentem lub – w dalszej kolejności – nabywcą weksla na drodze indosu. Samodzielne rozporządzanie wierzytelnością wekslową jest jednak możliwe dopiero po osiągnięciu przez dziecko pełnoletniości. Do tego czasu, w razie potrzeby zbycia weksla na drodze indosu, w zakresie reprezentacji dziecka-indosanta mają zastosowanie opisane powyżej zasady reprezentacji dziecka przez rodziców lub opiekunów.
W niektórych przypadkach na rozporządzenie wierzytelnością dziecka będzie wymagana zgoda sądu rodzinnego. Będzie tak w sytuacji, kiedy rozporządzenie majątkiem będzie przekraczało zakres „zwykłego zarządu”. Upraszczając – można stwierdzić, że zbycie weksla na 10zł jest działaniem w zakresie zwykłego zarządu, natomiast nie będzie nim zwykle zbycie weksla na sumę 10 000zł, choć nie można wykluczyć, że są rodziny, w których kwota ta może się zmieścić jeszcze w zakresie zwykłego zarządu.
Dodatkowo w niektórych sytuacjach prawo do rozporządzenia wekslem przysługuje wyłącznie dziecku. Może być tak, jeśli weksel byłby oddany dziecku w jego zarząd jako majątek osobisty, albo gdyby pracodawca dziecka zapłacił dziecku takim wekslem.
W przypadku konieczności dochodzenia roszczenia na drodze sądowej, powództwo wytacza dziecko, w imieniu którego podpisuje się pod pozwem przynajmniej jeden ustawowy przedstawiciel.
Dziecko jako pełnomocnik
Co ciekawe, dziecko może być pełnomocnikiem dorosłej osoby. Zgodnie z art. 100 kodeksu cywilnego okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy.
Autor: Lech Malinowski
Konsultacja prawna: Błażej Sarzalski
Najnowsze komentarze do wpisów