Archives for sierpień 2012

Byłem wczoraj w pewnej firmie z branży finansowej, a tam na ścianie wisi taki właśnie wzór weksla:

Nie ma co, prawnik (zapewne) remitenta mocno się napracował nad tym wzorem. Musi być z siebie bardzo zadowolony ;)

Już kiedyś na ten temat pisałem. W międzyczasie pojawiła się jednak nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego, zmieniająca obowiązujące zasady. Ponadto kontakty z czytelnikami pozwoliły mi poznać najczęściej nurtujące was pytania i odpowiednio rozszerzyć ten temat. Spróbujmy zatem ponownie zająć się tematem wezwania do zapłaty w praktyce wekslowej.

Na wstępie należy zauważyć, iż obecnie nie ma żadnego prawnego obowiązku, aby przed wytoczeniem powództwa wzywać pisemnie dłużnika do dokonania zapłaty. Dawniej, w postępowaniu gospodarczym, pozew bez załączonego dowodu wezwania do zapłaty był uważany za wybrakowany formalnie i nie nadawał biegu sprawie aż do dokonania tej formalności. Obecnie każdego można skutecznie pozwać bez dowodu dokonania wezwania do zapłaty.

Czy jednak wzywanie do zapłaty jest zawsze niepotrzebne?

Jeśli weźmiemy pod uwagę klasyczny weksel zupełny już w momencie wystawienia – w którym przykładowo ja zobowiązuję się, że zapłacę koledze lub każdej osobie działającej na jej zlecenie pewną sumę w określonym czasie i miejscu to przez samo wystawienie weksla mogę się czuć „wezwany do zapłaty”. W terminie płatności posiadacz weksla powinien przyjść do mnie, okazać weksel i zażądać zapłaty. Jest to jednak czynność dokonywana osobiście, a nie korespondencyjnie.

Co, jeśli pomimo przedstawienia weksla nie wykupię go? Człowiek przyzwyczajony do spraw cywilnych powie, że posiadacz powinien po nieskutecznym przedstawieniu weksla do zapłaty, wysłać przedsądowe wezwanie do zapłaty, ponieważ jeśli ja, jako hipotetyczny wystawca takiego weksla zostałbym pozwany i od razu po otrzymaniu pozwu uznał powództwo, mógłbym żądać od wierzyciela poniesionych w związku ze sprawą kosztów, jako że – rzekomo – nie dałem podstaw do jego wytoczenia. Reguluje to art. 101 kodeksu postępowania cywilnego:

art. 101
Zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu.

Czy jednak można uznać, że przedstawienie weksla do zapłaty nie jest jeszcze wystarczającym powodem do wytoczenia powództwa i należy jeszcze raz wzywać w formie pisemnej dłużnika wekslowego do zapłaty? Moim zdaniem samo przedstawienie weksla do zapłaty i nieotrzymanie jej, jest już uzasadnionym powodem, na podstawie którego możemy wnosić powództwo, bez konieczności dodatkowego wzywania dłużnika do spełnienia świadczenia. Instytucja przedstawienia weksla do zapłaty jest bowiem analogią „wezwania do zapłaty” w przypadku umów cywilnych (np. umowy pożyczki) i obie procedury nie muszą być używane łącznie.

Nie spłacając roszczenia z umowy pożyczki zawsze mogę stwierdzić, że „nie pamiętałem”, a powództwo było wytoczone „bez powodu”, uznając od razu roszczenie. Nie spłacając weksla nie mogę użyć tego argumentu, skoro weksel był mi skutecznie przedstawiony do zapłaty i zapłaty odmówiłem.

Trochę inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku weksli in blanco. Tam, oprócz klasycznego wezwania do zapłaty po nieskutecznym przedstawieniu weksla, możemy mieć do czynienia z koniecznością informowania o wypełnieniu weksla i wezwania do stawienia się w siedzibie domicyliata lub w innym miejscu płatności w celu dokonania zapłaty za weksel. Wynika to z faktu, że uzupełniając weksel in blanco o kwotę i datę płatności siłą rzeczy musimy poinformować o tym dłużnika, aby mógł dokonać zapłaty dobrowolnej, zwłaszcza jeśli na podstawie zawartej umowy weksel taki nie byłby przedstawiony do zapłaty w siedzibie lub miejscu zamieszkania wystawcy. Skoro wystawca ma obowiązek „gdzieś pojechać”, aby obejrzeć weksel i za niego zapłacić, musi wcześniej mieć informację o tym, że taki weksel będzie „gdzieś” na niego czekał. Bez powzięcia przez niego tej wiadomości, przedstawienie takiego weksla nie byłoby skuteczne.

O formie informowania wystawcy o uzupełnieniu weksla in blanco powinna decydować zawarta pomiędzy stronami umowa wekslowa. Aby wystawca nie był zaskakiwany przedstawianym mu wekslem (kiedy to może nie być przygotowany na jego zapłatę), możemy posłużyć się dwoma narzędziami:

– koniecznością wcześniejszego informowania wystawcy listem poleconym o wypełnieniu weksla i wpisywaniu daty płatności na kilka tygodni wprzód, tak aby wystawca mógł przygotować się na zapłatę w określonym czasie

– wystawianiu weksla płatnego „w pewien czas po okazaniu”; wówczas dokonujemy dwóch przedstawień weksla – pierwszego, w celu położenia wizy przez wystawcę (od której zaczyna biec termin, po którym weksel będzie płatny), drugiego – w momencie upłynięcia tego terminu – w celu otrzymania zapłaty. Jak widać sposób ten pozwala jednocześnie zrezygnować z pisemnych wezwań do zapłaty, jak i zapobiega niespodziewanemu żądaniu zapłaty przez posiadacza weksla.

Przykład przedsądowego wezwania do zapłaty weksla

Jan Kowalski (remitent)
ul. Ametystowa 17/36
Warszawa

Do:
Adam Nowak (wystawca weksla)
ul.Karolkowa 64/15
Warszawa

Niniejszym wzywam Pana do zapłaty za weksel z dnia 1 stycznia 2011r. wystawiony na moje zlecenie na kwotę pięciu tysięcy złotych, płatny za okazaniem i przedstawiony do zapłaty 20 stycznia 2011r. Proszę o spełnienie roszczenia w ciągu 3 dni. Jeśli należność jest – wg Pana – sporna, proszę o kontakt w celu rozpoczęcia rokowań – w tym samym terminie.

Z poważaniem
Jan Kowalski

Na forum sędziów ktoś zapytuje, co ma zrobić, jeśli trafił mu się do rozstrzygnięcia spór oparty na „czeskim wekslu”.

Przede wszystkim należy pamiętać, że o stosowaniu prawa danego kraju nie decyduje język weksla, tylko miejsce jego wystawienia. Gdyby zatem – dzikim fartem – weksel taki był wystawiony w Polsce (polskie miasto byłoby podane jako miejsce wystawienia weksla), bylibyśmy „w domu”, zastosowalibyśmy polską ustawę wekslową.

Jeśli jednak weksel faktycznie był wystawiony za granicą, wówczas należy zbadać, czy jest on formalnie poprawny, opierając się na zagranicznej ustawie wekslowej. Nie zawsze jest to kłopot, wiele krajów ma źródło prawa wekslowego tożsame z naszym, oparte na systemie konwencyjnym.

Na wspomnianym forum jeden z uczestników zamieścił przydatny link do czeskiej ustawy wekslowej (dziękuję). Oto co możemy przeczytać o wekslu własnym (zakładam, że taki właśnie weksel jest przedmiotem powództwa):

Směnka vlastní

To zapewne oznacza „weksel własny” :)

§ 75
Vlastní směnka obsahuje:

Weksel własny zawiera… Zaczyna się podobnie jak u nas.
(uprzedzam, że czeskiego nie znam, ale spróbujmy coś wykreować:)

1. označení, že jde o směnku, pojaté do vlastního textu listiny a vyjádřené v jazyku, ve kterém je tato listina sepsána;

Zatem: oznaczenie, że jest to weksel, zawarte w jego treści w języku, w jakim weksel wystawiono

2. bezpodmínečný slib zaplatit určitou peněžitou sumu;

To mi wygląda na przyrzeczenie zapłaty określonej sumy pieniężnej

3. údaj splatnosti;

Termin płatności

4. údaj místa, kde má být placeno;

Miejsce płatności

5. jméno toho, komu nebo na jehož řad má být placeno;

Nazwisko osoby, której weksel będzie płatny

6. datum a místo vystavení směnky;

Datę i miejsce wystawienia weksla.

7. podpis výstavce.

Podpis wystawcy.

Wygląda na to, że jednak jesteśmy w domu. Treść identyczna z naszym art. 101 prawa wekslowego.

Niestety, wystawienie weksla w polskim piekiełku gospodarczym rzadko kiedy jest wyrazem szczerej woli obu stron. Zazwyczaj stosuje się weksel in blanco, zazwyczaj w nieprawidłowy sposób zabezpieczający interesy wystawy i zazwyczaj wystawca nie ma możliwości negocjacji treści weksla i porozumienia wekslowego (pomijając już fakt, czy w ogóle przejawia chęć takiej negocjacji, to znaczy czy zdaje sobie sprawę przed podpisaniem weksla z czym w ogóle wiąże się takie zobowiązanie).

Czasem jednak trafia się wystawca-upierdliwiec, który nie chce podpisać weksla in blanco gołego i próbuje negocjować warunki umowy. Jak kiedyś napisał tutaj w jednym z komentarzy na blogu nieoceniony dr Dariusz Bucior, są jeszcze w Polsce firmy, które potrafią podejść ze zrozumieniem do uzasadnionych obaw wystawców weksli i dopasować odpowiednią treść weksla i porozumienia (jak dobrze zrozumiałem przesłanie pana doktora, to on właśnie był takim prawnikiem pracującym dla remitenta:). Zawsze jednak istnieje duże prawdopodobieństwo, że trafisz na firmę, która będzie żądała od Ciebie podpisania weksla in blanco i nie będzie skłonna do modyfikacji oczekiwanego wzoru takiego dokumentu, tak, abyś czuł się, jako wystawca, bezpiecznie.

Powody takiego zachowania są dwa – własna siła i własna niewiedza. Siły używa zakład ubezpieczeń, który wie o niezgodnej z dobrymi obyczajami treści weksla in blanco żądanego na przykład od swoich agentów, ale wyznającego zasadę, że jak się komuś nie podoba, to nic go w takiej pracy nie trzyma. Niewiedza objawia się w ten sposób, iż firma nie zdaje sobie sprawy z niestosowności żądanych przez nią treści zabezpieczeń, ale nie jest skłonna do negocjacji treści zawieranej umowy, ponieważ po prostu się na tym nie zna i nie stać ją na prawników, którzy by mogli sporządzić kontrakty zadowalające obie strony (przykładem mogą być wszelkie firmy handlowe, niedziałające w warunkach monopolu). Efektem uporu takich firm jest po prostu utrata klientów na rzecz konkurencji.

Najczęściej spotykam się z następującymi powodami odmowy negocjacji warunków umowy:

1. Nasz prawnik się nie godzi

Czyli jak już raz pan radca (tudzież adwokat) sporządził Jedną Idealną Umowę Wekslową i Weksel, to nie będzie sobie głowy zawracał tym, że jakiś namolny wystawca chciałby sobie dodać klauzulę „nie na zlecenie”, albo wpisać datę wystawienia weksla, albo wpisać remitenta już na wekslu. Nie. Prawnik się nie godzi. Zwykle wówczas z prawnikiem nie można porozmawiać :)

2. Tak jest we wzorze

Czyli miejsce prawnika zajmuje bezosobowy „wzór weksla”. Czasem prowadzi to do zabawnych sytuacji. Przykładowo weksel miała podpisać osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. Podpisała się więc pod pieczątką firmową. Ale we wzorze (pięknie sporządzonym na kredowym papierze) wyglądało to trochę inaczej – podpis, a pod nim napisany adres wystawcy i pesel. Dla świętego spokoju remitenta trzeba był ten adres i numer wpisać ręcznie pod podpisem, aby było „zgodnie ze wzorcem” :)

3. Kolega był na kursie i mówi, że ma być tak

To o szczebel niżej, niż opinia prawnika :) Pamiętam, że kiedyś dostarczałem pewnej firmie weksel wystawiony znów przez osobę fizyczną prowadzącą działalność. Już nie pamiętam, czy podpis był złożony pod pieczątką, czy w ogóle bez pieczątki (jest to bez znaczenia w tym przypadku). Załóżmy jednak, że był pod pieczątką. Osoba, „która była na kursie” ze strony remitenta twierdziła, że pieczątki być nie powinno. Wyraziłem zdanie odmienne, bo nie chciało mi się drugi raz bez celu jechać do wystawcy i odbierać podpis, i chyba skutecznie, bo remitent potem już nie wracał do tego tematu i weksel został taki jaki był.

4. Nie, bo nie

„Zupełnie nie rozumiemy o czym pan do nas mówi, więc tym bardziej nie zgodzimy się na żadne zmiany”.

***

Masz doświadczenia z negocjacji z wierzycielem treści weksla (również in blanco)? Podziel się wrażeniami w komentarzu. Opinie remitentów również są mile widziane :)

Jeśli potrzebujesz na szybko sporządzić weksel, albo sprawdzić poprawność posiadanego już weksla, często dobrym sposobem będzie porównanie weksla z posiadanym już wzorem (pod warunkiem, że wzorzec nie zawiera błędów :) )

Ciekawą do polecenia pozycją (niestety, już raczej niedostępną w księgarniach, nawet internetowych) jest książka autorstwa Izabeli Heropolitańskiej pt. „Jak poprawnie wypełnić weksel – w 416 przykładach”. Jak sam tytuł wskazuje, pozycja składa się z 416 przykładowych wzorów weksli (przyznam się, że nie liczyłem :), wraz z krótkimi opisami.

Każdy z obowiązkowych i sporo z opcjononalnych elementów weksla jest omówionych na wielu przykładach, pokazując zarówno poprawne, jak i błędne klauzule.

Książka godna polecenia nawet tym, którzy prawo wekslowe znają. Teoria bowiem nie zastąpi obycia z prawdziwym wekslem :)

Kilka przykładów:

1. Weksel z błędem ortograficznym w miejscowości wystawienia jest ważny, jeśli nie uniemożliwia to jednoznacznej interpretacji treści weksla:

2. Oprócz samej miejscowości można podać konkretne miejsce, gdzie weksel był wystawiony, np.:

3. Datę wystawienia można podać nie tylko poprzez wskazanie dnia, miesiąca i roku, ale też w inny sposób, jeśli określona w ten sposób data jest jednoznaczna, na przykład w Nowy Rok 2002, czyli 1 stycznia 2002r.:

4. Jednakże użycie zwrotu „nowy rok” nie oznacza 1 stycznia, ponieważ datę tę określa się przez napisanie jej określenia wielkimi literami, weksel nieważny:

5. Nieważnym będzie weksel, który nie zawiera odpowiedniego określenia terminu płatności. W przykładzie przyrzeczenie zapłaty „kiedy zechcę” nie może być uznane za płatność za okazaniem:

6. Zmiana kolejności wyrażeń na blankiecie weksla zasadniczo nie powinna być błędem. W podanym przykładzie: oznaczenie wystawcy znajduje się w miejscu zwyczajowo używanym do określania daty płatności, data płatności z kolei napisana jest w miejscu używanym zwykle do umieszczania klauzuli „bez protestu”:

7. PLN, jako kod złotego (i tylko kod) nie może być uznawany za poprawne oznaczenie waluty na wekslu – teza, z którą od początku się nie zgadzałem, na szczęście w międzyczasie pojawiło się orzeczenie uznające poprawność weksla z tak określoną walutą:

8. Polecenie wydane trasatowi w formie „zapłaci pan”, w sytuacji, kiedy trasatem jest kobieta, ma unieważniać weksel. Przyznam się, że osobiście nie uznawałbym kategorycznie nieważności takiego weksla, co o tym sądzicie?:

Pomimo upałów, odwiedziny bloga nie słabną. I słusznie, w wakacje szczególnie należy dbać o odpowiednie… zabezpieczenia :) W zeszłym miesiącu było Was tutaj ponad 8300 różnych osób.

Garść co ciekawszych (choć może na blogu już poruszanych :) pytań z wyszukiwarki google:

– telefoniczne przedstawienie weksla do zapłaty – nie, nie, nie można przedstawić weksla przez telefon. Chyba, że to taki „weksel na niby” i zapłata też byłaby „na niby” :)

– kto przechowuje deklarację wekslową – jeśli pytanie odnosiło się do stanu faktycznego, to deklarację wekslową zwykle przechowuje wierzyciel. Jeśli jednak pytanie oznaczało poszukiwanie prawidłowego rozwiązania, to deklarację powinny przechowywać obie strony

– kiedy można złożyć sprawę do sądu jeśli mija data wykupu weksla – nie ma przeszkód, aby pozywać od razu po przedstawieniu weksla i nieotrzymaniu zapłaty

– od kiedy liczy się odsetki od weksla, od terminu zapłaty czy wezwania do wykupienia weksla – zasadniczo ani od tego, ani od tego, tylko od dnia przedstawienia weksla do zapłaty. Jeśli weksla nie przedstawimy, odsetki się nie należą, choćby termin płatności już upłynął. Wyjątkiem są weksle płatne za okazaniem z klauzulą odsetek, które to odsetki biegną wówczas od terminu wskazanego na wekslu lub od dnia jego wystawienia.

– czy stosuje się jeszcze weksel – Zupełnie incydentalnie. Zbyt rzadko :)

– omyłkowe zniszczenie weksla – może jeszcze nie wszystko stracone – weksel można umorzyć i dochodzić zawartego w nim roszczenia

– wzmianka na wekslu o częściowej zapłacie – bardzo słuszny zwyczaj, jeśli spłacasz tylko część kwoty wekslowej, poproś dla siebie o osobne pokwitowanie, oraz o napisanie przez posiadacza na rewersie weksla i podpisanie, że danego dnia otrzymał określoną kwotę tytułem spłaty tego właśnie weksla

– czy weksel bez podpisu wystawcy, a z poręczeniem na odwrocie jest ważny – nie, ponieważ nie ma właśnie podpisu wystawcy jako obowiązkowego elementu weksla. Jeśli jednak znajdziesz jakiegoś chętnego do podpisania takiego weksla, możesz nadać mu w ten sposób ważność :)

Dziękuję!