Weksel jest papierem cennym. Ustanawia zobowiązanie bezwarunkowe, niezależne od jakiegokolwiek zdarzenia. Ustala dług pieniężny, ściśle określony co do sumy. Zawiera abstrakcyjną obietnicę zapłaty. Obietnicę jednostronną w której wierzyciel ma jedynie prawa, a nie obowiązki. Jest przeważnie papierem obiegowym na zlecenie. Musi zadość czynić pewnym warunkom formalnym, a przede wszystkim zawierać wzmiankę, iż jest wekslem. Zobowiązuje ‘wekslowo’ wszystkie osoby, które się na nim podpiszą.

[rp.pl] Weksel nie przyda się pracodawcy?

We wczorajszej Rzeczpospolitej (dostęp płatny) Łukasz Prasołek, asystent sędziego w Izbie Pracy, napisał o możliwości wykorzystania przez pracodawcę weksla in blanco na poczet zabezpieczenia roszczeń wobec swojego pracownika pod wiele mówiącym tytułem stwierdzającym iż „Weksel nie przyda się pracodawcy”.

Generalnie weksle są i były wykorzystywane do zabezpieczania roszczeń w relacji pracodawaca-pracownik. Inną sprawą jest, że często wymaganie takiego weksla jest nieuzasadnione, a on sam jest potem narzędziem szantażu na pracowniku. Z drugiej strony często roszczenia pracodawcy nie są wyimaginowane (rzekome szkolenia o dużej wartości), a istnieją faktycznie (braki w towarach, nieuczciwość pracownika itp.).

Stąd też zdecydowana większość przedstawicieli doktryny nie kwestionuje możliwości zabezpieczenia roszczeń pracodawcy poprzez weksel, np. wyrok Sądu Najwyższego z 21 maja 1981 r. (IV PRN 6/81, OSNC 1981/11/225).

We wspomnianym artykule w rp.pl autor wspomniał o styczniowym orzeczeniu SN (II PK 159/09), który tym razem stwierdza, że weksel nie może być stosowany przez pracodawcę jako zabezpieczenie wobec swojego pracownika, a wystawiony w ten sposób weksel jest nieważny, nawet wobec kolejnych nabywców weksla. Nieważność takiego weksla ma wynikać z mocy samego prawa (art. 18 par. 2 kp. w związku z art. 114-127 kp. oraz a contrario art. 300 kp.).

Skoro kodeks pracy kompleksowo normuje kwestię odpowiedzialności materialnej pracowników, nie tylko nie ma podstaw do sięgania do innych regulacji, ale wręcz jest to zabronione. Nie może być tak, że szef, chcąc lepiej się zabezpieczyć, nakłania podwładnego do wystawienia weksla.

Pracodawca dochodzący roszczeń od pracownika musi wykazać okoliczność uzasadniającą jego odpowiedzialność oraz wysokość powstałej szkody. Jest to bezwzględny obowiązek w każdej sprawie.

Przedstawienie weksla, ze względu na jego abstrakcyjny charakter, zwalniałoby przełożonego z powinności nałożonych na niego przez prawo pracy. Takie działanie zatem jest nie do zaakceptowania, a ewentualny weksel jako niezgodny z zasadami prawa pracy – nieważny z mocy prawa.

SN zaznaczył, że wprawdzie wcześniej możliwość posługiwania się przez pracodawców wekslami na zabezpieczenie ich roszczeń wobec pracowników była akceptowana. Jednak teraz używana wówczas argumentacja jest całkowicie nieaktualna i w nowym orzecznictwie od niej odstąpiono.

Przykładowo SN w jednym z wyroków stwierdził, że nieważne jest ustanowienie odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika z tytułu rozwiązania przez niego stosunku pracy na podstawie weksla gwarancyjnego (19 marca 1998, I PKN 560/97). Uznał bowiem, że prawo pracy wprost przewiduje możliwość uzyskania odszkodowania od pracownika. A więc należy uznać, że pracodawcy nie przysługują żadne inne roszczenia odszkodowawcze.

Reasumując, najważniejsze zarzuty do weksla w stosunkach pracodawca-pracownik są następujące:

Pracodawca nie może żądać więcej, niż wynika to z kodeksu pracy

Niewątpliwie słuszna zasada. Na podstawie samego weksla pracodawcy nieraz próbują odzyskać więcej, niż im się faktycznie należy. Czy jednak z tego można wywodzić wniosek, że weksel wypełniony na roszczenie zgodne z kodeksem pracy również jest nieważny?

Pracodawca musi wykazać wysokość roszczenia

Racja, w roszczeniu z weksla pracodawca jedynie przedstawia wypełniony weksel. Jednak mimo rzekomej abstrakcyjności weksla, w stosunkach wystawca-remitent, strony mogą powoływać się i zgłaszać zarzuty ze stosunku podstawowego, tym samym przeniesienie sporu z weksla na samo roszczenie zasadnicze jest nadal możliwe.

Obiegowość i abstrakcyjność weksla wobec nowych nabywców

Nie jest wadą weksla jako takiego, a skutkiem zastosowania błędnej treści weksla. Można bowiem wystawić weksel „nie na zlecenie”, uniemożliwiając wówczas jego obieg.

Zatem: czy weksel wystawiony nie na zlecenie, na sumę odpowiadającą rzeczywistemu roszczeniu wyliczonemu zgodnie z kodeksem pracy też jest nieważny, skoro nie ma do niego zastosowania opisywana wcześniej argumentacja?

Z pewnością będziemy świadkami jeszcze niejednego orzeczenia w podobnej sprawie.

Osobiście uważam, że pracownicy nie powinni się godzić na wystawianie weksla w swoich relacjach z pracodawcą. Pracodawca ma bowiem możliwość dochodzenia roszczenia na podstawie samego kodeksu pracy, natomiast ani mniejsza opłata sądowa, ani ułatwienie formalne i dowodowe dla pracodawcy nie są rzeczami, które w tym przypadku powinny podlegać jakiejś szczególnej ochronie, skoro uznaje się, że to właśnie pracodawca jest stroną silniejszą w razie ewentualnego sporu.

[aktualizacja 2011-08-01] Na temat tego wyroku swój wpis poświęciła również radca prawny Kalina Jarosławska w artykule pt. Sąd Najwyższy: „Weksel niedopuszczalny w celu zabezpieczenia odpowiedzialności pracownika”

[aktualizacja 2011-09-17] również Olgierd Rudak na swoim blogu we wpisie „Czyżby koniec stosowania weksli w prawie pracy?” oraz Kamila Koszewicz i Grzegorz Leśniewski na stronie e-prawnik.pl w artykule „Czy od pracownika można wymagać podpisania weksla?”.

Comments

  1. Witam po krótce przedstawie historie mojego męża: zatrudnił sie w firmie transportowej w 08.2012 podpisał umowe i weksel (mówił ze na kwote 4000) bo inaczej nie chciali go zatrudnic pracował w tej firmie jako kierowca miedzynarodowy do 31. 12.2012 r. rozwiązał z firma umowe za porozumieniem stron ( zdał samochód i wszystko co trzeba było zdac bez zadnych zastrzerzeń z wszystkiego się rozliczył nie było do niego i do jego pracy żadnych zastrzerzeń. wypłata za ostatni miesiąc (diety)pracy miała wpłynąć do końca stycznia i tu rozczarowanie zamiasl wypł↨aty pismo ze pieniądze z tytułu wynagrodzenia zostały skompensowane na poczet weksla !!!!! Co on ma dalej zrobić gdzie się udac po pomoc w odzyskaniu tych pieniądzy przeciez on ciężko pracował caly miesiąc i nic z tego nie dostał prosze o porade co dalej z tym zrobić. pozdrawiam

  2. @justyna: zażądać zapłaty, w razie potrzeby wytoczyć powództwo o zapłatę. I zażądać zwrotu weksla, skoro rzekomo został już „spłacony”.

  3. witam ten pracodawca zabral ostatnia wypłate na poczet tego weksla (tak jak pisałam wcześniej) ale przecież mąz nic w pracy nic nie zrobił złego nic nie zniszczył wszystko zdał na tip top, czy pracodawca ma prawo zabrac pensje na poczet tego weksle czy da sie jakos odzyskac te pieniądze czy jesli chodzi o powództwo to przeba isc do sądu pracy? prosze o rade bo nie wiemy co robić z góry dziękuje i pozdrawiam

  4. @justyna: tak, można iść do sądu pracy, wcześniej sugeruję pójść do prawnika.

  5. bardzo dziękuje za porade pójdziemy do prawnika dał mi Pan nadzieje pozdrawiam

  6. Mateusz says

    Witam serdecznie,

    Czy powyższe postanowienie SN jest nadal obowiązującą wykładnią związaną z wekslami zabezpieczającymi pracownik-pracodawca.

    Z góry dziękuję za odpowiedź.

  7. Nie było po tym wyroku kolejnego wyroku SN innego, niemniej jednak ten wyrok nie jest bezwzględnie obowiązujący wszystkie sądy – mądry i odważny sędzia SR może wyrokować inaczej :)

Speak Your Mind

*