Weksel jest papierem cennym. Ustanawia zobowiązanie bezwarunkowe, niezależne od jakiegokolwiek zdarzenia. Ustala dług pieniężny, ściśle określony co do sumy. Zawiera abstrakcyjną obietnicę zapłaty. Obietnicę jednostronną w której wierzyciel ma jedynie prawa, a nie obowiązki. Jest przeważnie papierem obiegowym na zlecenie. Musi zadość czynić pewnym warunkom formalnym, a przede wszystkim zawierać wzmiankę, iż jest wekslem. Zobowiązuje ‘wekslowo’ wszystkie osoby, które się na nim podpiszą.

Nie nadużywaj weksli in blanco!

Zauważyłem, że firmy często żądają jako zabezpieczenie wystawienia weksla in blanco, podczas gdy wystarczy zastosować odpowiednio wypełniony weksel zupełny.

Użycie in blanco może powodować późniejsze spory dotyczące prawidłowości jego wypełnienia, czy też ograniczać prawo dłużnika do zgłaszania słusznych zarzutów.

Jakiś czas temu w Gazecie Podatkowej zamieszczono pytanie czytelnika:

Otrzymałem pożyczkę od osoby fizycznej. Zabezpieczeniem jej spłaty jest weksel in blanco wystawiony przeze mnie i poręczony przez moją żonę […]

Dlaczego w powyższym przypadku zastosowano weksel in blanco? Czy dla (niedużej, jak sądzę) pożyczki, wystawca weksla chce ryzykować tym, że weksel może być wypełniony na o wiele wyższą kwotę? I być egzekwowany zanim jeszcze dłużnik zbierze 3/4 brakującej opłaty sądowej na swoje zarzuty?

Skoro weksel był zabezpieczeniem pożyczki, można było zastosować weksel zupełny, mając do wyboru dwa sposoby:

1. Weksel gwarancyjny wystawiony na kwotę pożyczki, płatny za okazaniem. W przypadku gdyby wierzyciel chciał dochodzić części wierzytelności, mógłby żądać zapłaty w wysokości faktycznego zadłużenia, choćby było ono niższe niż kwota weksla

2. Kilka weksli wystawionych na sumy odpowiadające wysokości rat, z terminami płatności pokrywającymi się z terminami płatności kolejnych rat. Z każdą spłatą dłużnik otrzymywałby z powrotem jeden weksel.

Pamiętaj!

Przed wystawieniem weksla in blanco, zastanów się, czy roszczenia nie można zabezpieczyć wekslem zupełnym.

Czy można indosować weksel in blanco?

Weksel in blanco może być przedmiotem indosu tak samo jak weksel zupełny. Istnieją jednak przesłanki, które opisuję poniżej, na podstawie których można dojść do wniosku, iż lepiej weksel in blanco wypełnić i dopiero później dokonać indosu.

Jeśli kupujesz wypełniony weksel

zazwyczaj jesteś chroniony przez art. 17 prawa wekslowego, zgodnie z którym będziesz mógł skutecznie dochodzić zapłaty od nabywcy, nawet jeśli będzie on miał zarzuty przysługujące poprzedniemu posiadaczowi weksla. Jeśli tylko nabyłeś weksel w dobrej wierze (czyli nie wiedziałeś o tych zarzutach i nie kupiłeś weksla w celu uniemożliwienia ich podnoszenia przez dłużnika), nie powinny one przeszkodzić w otrzymaniu zapłaty.

Indos wypełnionego weksla, który był kiedyś wekslem in blanco

co do zasady uniemożliwia dłużnikowi podnoszenie tych samych zarzutów wobec nowego posiadacza, co wobec remitenta, zakładając dobrą wiarę przy nabyciu weksla przez tego pierwszego. Z tego względu bezpieczniej jest kupować weksle już uzupełnione.

Jeśli weksel zawiera niewłaściwe klauzule, lepiej będzie, jeśli będą pochodzić od remitenta

Teoretycznie sytuacja, kiedy remitent umieszcza na wekslu in blanco niezgodne z umową wekslową klauzule, i weksel taki puszcza w obieg, nie różni się od sytuacji, kiedy remitent da niewłaściwe informacje i nabywca stosownie do tego weksel uzupełni. Jak pisał w 1934r. Mieczysław Honzatko w „Obieg weksla in blanco” Bo różnica między przypadkiem, gdy pozbywca sam umieści klauzule niewłaściwe i weksel pozbędzie, a przypadkiem, gdy da informacje niewłaściwe i nabywca stosownie do tego weksel wypełni jest zbyt drobna, by z niej czynić kwestię zasadniczą, mającą decydować o prawie nabywcy.

W praktyce sądowej i orzeczniczej jest to jednak istotna różnica. Otrzymując już wypełniony weksel, jesteśmy chronieni przed zarzutami dłużnika. Uzupełniając weksel po indosie samemu, orzeczenia sądów nakazują nam zorientować się co do treści porozumienia wekslowego nie tylko u zbywcy weksla, ale nawet u wystawcy.

Jaka jest praktyka orzeczeń w tym zakresie

Odpowiedzialność z podpisu umieszczonego na blankiecie wekslowym jest ograniczona. Podpisany bowiem może bronić się zarzutem, że weksel wypełniono inaczej, aniżeli się zgodził. Zarzut ten traci co prawda podpisany, gdy blankiet po wypełnieniu przeszedł w inne ręce i  nabywca znajduje się w dobrej wierze. Jeżeli jednak w chwili przejęcia weksla był jeszcze niewypełniony i wypełnienia dokonał dopiero nabywca, utrata zarzutu niewłaściwego wypełnienia nie następuje, mimo dobrej wiary nabywcy, i tenże nabywca nie nabywa więcej praw aniżeli jego poprzednik (orzeczenie SN z dnia 10.06.1932r. C. III 1/32)

Posiadacz weksla, który drogą indosu nabył weksel niewypełniony i następnie weksel ten wypełnił w sposób wskazany przez indosanta, nie może się zasłaniać dobrą wiarą wobec zarzutów wystawcy, że weksel wypełniono niezgodnie z jego wolą (orzeczenie SN z dnia 10.07.1931r. C. III 227/31)

Nabywca blankietu wekslowego powinien poinformować się o umowie co do wypełnienia, wypełniając weksel czyni to na własne niebezpieczeństwo (wyrok SA w Poznaniu z 04.07.1930r. 144/29)

Nabywca weksla in blanco, który sam go wypełni, nie może się powoływać na dobrą wiarę, jeżeli przed wypełnieniem weksla nie poinformował się u osób na wekslu podpisanych i u akceptanta [w wekslu własnym: wystawcy – przyp. remitent.pl], jak daleko sięga ich odpowiedzialność (orzeczenie SN z dnia 02.05.1930r. Rw. III 1. 1648/29)

Nabycie weksla in blanco zaopatrzonego w indos, ale nie wypełnionego, nie stwarza indosatariuszowi ułatwień w dochodzeniu praw z weksla i ochrony przewidzianej w art. 16 i 17 prawa wekslowego (wyrok SN z dnia 2002.04.16 V CKN 1107/00)

Otrzymując weksel in blanco, zachowaj szczególną ostrożność

1. Jeśli jest to możliwe, postaraj się, aby weksel został wypełniony (zgodnie z umową) przed dokonaniem indosu

2. Jeśli jednak otrzymujesz weksel in blanco, upewnij się u poprzednika, jak również u wystawcy jaka była treść porozumienia wekslowego.

Umowę wekslową można umieścić na samym wekslu

Jeśli wystawiłeś weksel in blanco na zlecenie, oznacza to, że jego posiadacz (remitent) może zbyć weksel na drodze indosu. Jednakże wobec nowego posiadacza nie możesz podnosić zarzutów, które przysługiwałyby ci wobec remitenta, chyba że wykażesz, że nowy nabywca działał w złej wierze i – wiedząc o twoich zarzutach lub mogąc się o  nich dowiedzieć – świadomie działał na twoją szkodę.

Zadbaj, aby remitent wystawił ci deklarację wekslową

Dla remitenta, czyli osoby, która otrzyma twój weksel, posiadanie umowy wekslowej nie jest konieczne. Porozumienie takie jest potrzebne wystawcy weksla, to on bowiem będzie mógł na jego podstawie wykazać, ze weksel został wypełniony w inny sposób, niż strony się umówiły. Pozbawione sensu jest zatem wymaganie wierzycieli (np. banków), aby wystawcy weksli podpisywali im jeszcze deklaracje wekslowe. Powinno być odwrotnie – wierzyciele – remitenci – powinni podpisywać zobowiązania, z których będzie wynikało, że prawo do wypełnienia przez nich weksla nie jest nieograniczone. Zobowiązanie takie powinno bezwzględnie być w posiadaniu wystawcy weksla, to on bowiem będzie miał ewentualną potrzebę z niego skorzystać.

Obowiązek udowodnienia , że weksel został wypełniony niezgodnie z zawartą umową, spoczywa na pozwanym.

Orzeczenie SN z 2.05.1930 r., C. II 97/30

Porozumienie wekslowe na wekslu

Samo porozumienie wekslowe może być umieszczone na wekslu, zarówno na jego rewersie, jak i awersie. W przypadku awersu (przedniej strony weksla), opis sposobu uzupełnienia weksla można umieścić pod podpisem, aby nie było wątpliwości, iż samo zobowiązanie weksla jest bezwarunkowe. Nie powoduje nieważności weksla umieszczenie umowy lub wzmianki o niej na rewersie.

Porozumienie wekslowe umieszczone na samym wekslu ma przede wszystkim tę zaletę, iż w przypadku zbycia wierzytelności na drodze indosu, uniemożliwiamy nowemu nabywcy wypełnienie dokumentu niezgodnie z zawartą z remitentem umową i powoływanie się na fakt, że o samym porozumieniu nic nie wiedział.

Nie gorszym zabezpieczeniem jest wyraźne zaznaczenie na blankiecie weksla, iż jest lub był on kiedyś wekslem in blanco i została do niego zawarta odpowiednia umowa, odsyłając jednocześnie do osobnego dokumentu.

Generalnie nie jestem zwolennikiem wystawiania weksli in blanco „na zlecenie”, czyli z możliwością dokonania indosu, jeśli już jednak zachodzi taka konieczność, należy zadbać, aby żaden z przyszłych posiadaczy weksla nie miał wątpliwości, iż jego prawo do uzupełnienia weksla nie jest nieograniczone.

Jak wystawić weksel in blanco – poradnik odwrotny

Wekslem in blanco jest weksel, któremu w momencie wystawienia brakuje niektórych elementów, zwłaszcza takich jak kwoty, czy daty płatności. Weksel taki jest dawany jako zabezpieczenie i bywa używany (uzupełniany) w odpowiednim momencie, kiedy inne sposoby odzyskania zapłaty od dłużnika zawiodą.

Niewątpliwie najprostszy weksel in blanco będzie wyglądał następująco:

… … … … … …… … …… … … … … … … … … … … …

… … …… … … … … … … … … … … … … … …… … …

… … …… … … … … …… … …… … …… … …{podpis}

Aby uniknąć wątpliwości, że podpis był złożony z zamiarem zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, można umieścić na wekslu in blanco wyraz „weksel”

… … …… … …… … …… … … … … …… … …

… … …… … …… … …… … …weksel … … …

… … …… … …… … …… … …… … …{podpis}

Jednakże z pewnych przyczyn, wierzyciele upodobali sobie wzór, będący odzwierciedleniem nieużywanych już urzędowych blankietów, choć tak naprawdę złożenie podpisu pod poniższym wzorem niewiele się różni od podpisania in blanco czystej kartki. Zawiera on tylko te elementy, które na tymże blankiecie były wydrukowane i wygląda następująco:

… … … … … … , dnia … … … …  Na … … … …

… … … … … … zapłac… … … za ten … weksel

na zlecenie … … … … … … … … … … … … … .

sumę … … … … … … … … … … … … … … … …

Płatny w … … … … …                   {podpis}

Jeśli jesteś szczęśliwym klientem banku lub zakładu ubezpieczeń, i wierzyciel ów żąda od Ciebie podpisania weksla in blanco, to prawdopodobnie weksel taki będzie miał powyższy wzór.

To źle.

Podpisanie takiego weksla, nawet zabezpieczonego umową wekslową, w niczym cię nie chroni. Po pierwsze dlatego, że weksel może być zbyty na drodze indosu, a wówczas zarzuty wynikający z umowy wekslowej nie będą mogły być podnoszone wobec nowego posiadacza. Po drugie dlatego, że jako remitenta można na wekslu wpisać dowolny podmiot, jeśli zatem będzie to ktoś inny, niż ten, z którym zawarłeś umowę, twoje zarzuty oparte na tejże umowie mogą okazać się nieskuteczne.

Na wekslu brakuje daty wystawienia – a przecież jest znana, wszyscy wiedzą, kiedy dłużnik podpisuje weksel (o zagrożeniach wynikających z podpisywania weksli bez daty wystawienia pisałem tutaj). Brak jest oznaczenia remitenta – a to też jest przecież wiadome. Klauzula na zlecenie powinna być zastąpiona klauzulą „na rzecz, ale nie na zlecenie”. Przecież uczciwy bank czy zakład ubezpieczeń, nie planuje puszczać weksla w obieg na drodze indosu w celu pozbawienia prawa dłużnika do podnoszenia zarzutów. Chodzi o to, aby weksel można było sprzedać, bo bank nie zajmuje się windykacją? Można to zrobić na zasadzie cesji wierzytelności.

Co do zasady jedynymi elementami, których brak obecności na wekslu in blanco można uzasadnić są: kwota oraz data płatności weksla.

Tym samym druk weksla in blanco, który z jednej strony umożliwia wierzycielowi dochodzenie roszczeń, a z drugiej strony traktuje poważnie dłużnika i nie pozbawia go potencjalnie możliwości obrony wygląda następująco:

Warszawa, dnia 24 sierpnia 2010r. Na … … zł.

Dnia … … … zapłacę za ten kaucyjny weksel na rzecz, ale nie na zlecenie

Banku Millennium SA sumę … … … … … … … … … … … … … … … zł.

Płatny w Warszawie.

{podpis}

Więcej o wystawianiu weksli in blanco oraz o umowach wekslowych umożliwiających (lub nie) dłużnikowi skuteczne podnoszenie zarzutów, napisałem tutaj. O tym, jak wystawić weksel, którego nie można zbyć ani na drodze indosu, ani przelewu wierzytelności – tutaj.

Czym ryzykujesz wystawiając weksel in blanco bez wskazanego remitenta

Niedawno pisałem na temat niebezpieczeństw wynikających z podpisywania weksla bez wpisanej daty jego wystawienia. W praktyce bankowo-ubezpieczeniowej utrwalił się również inny niebezpieczny zwyczaj – unikanie wpisywania remitenta na wekslu in blanco.

Zupełnie nie rozumiem tego zjawiska. Skoro weksel ma zabezpieczać umowę zawartą z bankiem XYZ, to bank XYZ powinien być wpisany na wekslu jako remitent. Jeśli bank będzie chciał, zawsze może sprzedać weksel podmiotowi trzeciemu, albo zlecić dochodzenie roszczenia na podstawie indosu do inkasa.

Brak oznaczenia remitenta to bardzo niebezpieczna sytuacja – w przypadku dostania się weksla w niepowołane ręce, nieuczciwy posiadacz może uzupełnić weksel na swoją rzecz; wówczas wystawcy nie ochroni umowa wekslowa zawarta z bankiem, właśnie dlatego, że umowa została zawarta z bankiem, a nie ze „złodziejem”.

Z tego względu należy pamiętać o tym, aby weksle in blanco posiadały jak najwięcej treści, umożliwiających przypisanie konkretnego weksla in blanco do konkretnej umowy wekslowej.

Kto powinien podpisać deklarację (umowę) wekslową?

Na początek uściślijmy – czy porozumienie dotyczące sposobu wypełnienia weksla in blanco, to jest deklaracja wekslowa, czy umowa wekslowa, ponieważ obydwa terminy stosowane są zamiennie.

Deklaracja wekslowa to jednostronne oświadczenie wystawcy weksla, co do warunków, na jakich może być uzupełniony weksel in blanco. W praktyce deklaracja taka nie ma większego znaczenia – posiadacz weksla może go wypełnić na dowolną kwotę, natomiast na wystawcy ciąży obowiązek wykazania, że weksel został uzupełniony niezgodnie z zawartym porozumieniem. Jeśli jedynym dowodem tego porozumienia jest deklaracja wekslowa podpisana przez samego wystawcę, to oczywiste jest, że nie przedstawia ona żadnej wartości dowodowej.

Umowa wekslowa to dwustronne porozumienie wystawcy z remitentem, określające sposób, w jaki ten ostatni może uzupełnić weksel. Umowa jest podpisywana przez obie strony i obie strony posiadają jej egzemplarze, choć tak naprawdę jest to tylko w interesie wystawcy. W przypadku sporu co do zasadności uzupełnienia weksla, wystawca będzie miał dowód, że prowadził w tym zakresie rozmowy z remitentem i strony doszły do konkretnych ustaleń.

Zatem – jednostronna deklaracja – nie. Dwustronna umowa – tak.

A teraz proszę przekonać bank, aby również podpisał się na „deklaracji wekslowej”, której od nas żąda przy kredycie :) I właściwie dlaczego to on żąda on nas deklaracji, a nie my od niego?

Dlaczego warto podawać datę wystawienia weksla in blanco?

O tym, że stosowane w bankach, zakładach ubezpieczeń weksle in blanco nie są zabezpieczone przed ich użyciem niezgodnym z umową, już pisałem. Zazwyczaj takie weksle in blanco w momencie ich podpisywania nie są zaopatrzone w datę wystawienia. Jest ona uzupełniana później (w momencie „uruchomienia”, czyli uzupełnienia weksla).

Dla przykładu podaję treść weksla in blanco wymaganego do podpisu przez towarzystwo ubezpieczeniowe, w momencie zawierania umowy o gwarancję ubezpieczeniową:

… … … dnia … … … … … … 20 … … … na … … … …
… … … … … … zapłac… bez protestu za ten własny
weksel na zlecenie … … … … … … … … … … … sumę
… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … …
Płatny w… … …                                             (podpis)

Jak widać w wekslu brakuje wpisanej daty jego wystawienia. Dlaczego? Przecież jest znany moment wystawienia weksla in blanco? Nieznana jest tylko data płatności. Dlaczego jest tak, że weksel in blanco nie ma prawie żadnej treści, podczas gdy w praktyce wystarczy, jeśli będzie mu brakować daty płatności (a i tak nie zawsze, może być po prostu płatny za okazaniem) i kwoty?

Załóżmy zatem, iż powyższy weksel in blanco został podpisany w 2010r. przez prezesa spółki prawa handlowego, ale został uzupełniony i przedstawiony do zapłaty dopiero w 2012r. Z wpisaną przez remitenta datą wystawienia w 2012r. Załóżmy również, że pan prezes, który weksel podpisał, w 2012r. nie jest już prezesem tej spółki. Co to oznacza? Otóż z tak wystawionego weksla (z datą wystawienia 2012r.) za weksel odpowiada pan prezes prywatnie, ponieważ w dniu oznaczonym jako dzień podpisania weksla nie miał prawa reprezentować spółki! Jest to jeden z poważniejszych argumentów za tym, aby w wekslach in blanco datę wystawienia jednak podawać, zwłaszcza jeśli weksla nie podpisuje się za siebie, tylko jako czyjś reprezentant lub pełnomocnik.

I co z deklaracją wekslową? Mamy wierzyć, że w 2010r. podpisaliśmy porozumienie dotyczące sposobu wystawienia weksla, który wystawiliśmy dopiero 2 lata później?

Problem istnieje od wielu lat. Wzory dokumentów są narzucane przez duże firmy. W dużych firmach siedzą dobrze opłacani prawnicy, którzy nie chcą dyskutować z szarym przedsiębiorcą na temat treści weksla w przypadku konkretnej umowy, ponieważ uważają, że szary przedsiębiorca się na tym nie zna. Co najgorsze, mają rację. Interes się kręci, a firmy podpisują zupełnie „gołe” weksle in blanco bez żadnych zastrzeżeń. Jak długo jeszcze?

Możesz żądać zapłaty pomimo zgubienia weksla gwarancyjnego

Jeśli weksel wydano nie w miejsce zapłaty (tj. zamiast pieniędzy) i na skutek wydania wekslu nie nastąpiło odnowienie zobowiązania, wierzyciel może dochodzić swych pretensji z czynności poprzedzającej wydanie wekslu, w drodze sporu cywilnego, i – w razie zagubienia wekslu – nie ma obowiązku korzystania z trybu postępowania amortyzacyjnego, przewidzianego w art. 96 i nast. prawa wekslowego (orzeczenie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w sprawie C.I. 1563/37 z dnia 28 X 1938r.).

Oczywistym warunkiem możliwości dochodzenia należności na pozawesklowych zasadach jest istnienie pozawekslowej umowy, która to umożliwia i możliwość jej wykazania, przynajmniej na podstawie zeznań świadków. W takim przypadku wierzyciel może dochodzić należności wedle swojego wyboru – na zasadach ogólnych, lub z weksla, przy czym zagubienie przez niego weksla nie uniemożliwia dochodzenia roszczenia na warunkach ogólnych.

Warto jednak pamiętać, że gdyby weksel gwarancyjny nie został zgubiony, ale sprzedany, wierzyciel wyzbywa się wówczas również swojego roszczenia ze stosunku pozawekslowego (więcej we wpisie „Indosując weksel gwarancyjny, pozbywasz się również roszczenia zasadniczego”)

Dla dłużnika dyskomfortem może być płacenie za roszczenie, w sytuacji, gdy zabezpieczający je weksel został zgubiony. Może on obawiać się ryzyka nieuprawnionego wypełnienia weksla i żądania zapłaty przez osobę trzecią. Jest to jednak jedynie problem z nieumiejętnym wystawianiem weksli in blanco, który został poruszony we wpisie „bezpieczny weksel in blanco”, gdzie opisałem sposób wystawiania weksla niezupełnego w taki sposób, aby przypadkowy znalazca nie mógł go w dowolny sposób uzupełnić.