Weksel jest papierem cennym. Ustanawia zobowiązanie bezwarunkowe, niezależne od jakiegokolwiek zdarzenia. Ustala dług pieniężny, ściśle określony co do sumy. Zawiera abstrakcyjną obietnicę zapłaty. Obietnicę jednostronną w której wierzyciel ma jedynie prawa, a nie obowiązki. Jest przeważnie papierem obiegowym na zlecenie. Musi zadość czynić pewnym warunkom formalnym, a przede wszystkim zawierać wzmiankę, iż jest wekslem. Zobowiązuje ‘wekslowo’ wszystkie osoby, które się na nim podpiszą.

Złożenie sumy weksla do depozytu sądowego – czyli czy można uniknąć wrobienia w „hodowanie odsetek” z weksla płatnego za okazaniem

Przyjmijmy, że wystawca wystawił weksel płatny za okazaniem, z klauzulą odsetek 16% w skali roku (obecnie są to odsetki maksymalne). Jednocześnie zastrzegł na wekslu, że powinien on być przedstawiony mu do zapłaty w ciągu miesiąca, ponieważ intencją wystawcy nie jest branie kredytu po takiej stopie procentowej na dłuższy czas. Wystawca myśli zatem, że najdalej za miesiąc będzie zobowiązany do zapłaty za weksel, a do każdego tysiąca złotych będzie musiał dołożyć trochę ponad 13zł odsetek.

Wierzyciel z kolei myśli inaczej – po co ma dostać zapłatę po miesiącu, skoro może poczekać do terminu przedawnienia (3 lata od upłynięcia okresu na przedstawienie weksla do zapłaty) i otrzymać bardzo wysokie odsetki umowne za cały kilkuletni okres. Mamy zatem sytuację, kiedy pomimo jasnego wyrażenia swoich intencji w wekslu, jedna ze stron może narazić drugą na koszty, które nie były wyraźnie umówione.

W przypadku problemów z możliwością spełnienia świadczenia przez dłużnika, stojących nie po jego stronie, z pomocą przychodzi instytucja depozytu sądowego. Prawo wekslowe reguluje to w art. 42, zgodnie z którym:

w przypadku nieprzedstawienia weksla do zapłaty w terminie oznaczonym w art. 38, każdy dłużnik może złożyć sumę wekslową do depozytu sądu […]

Zatem warunkiem możliwości złożenia sumy do depozytu jest nieprzedstawienie weksla do zapłaty w terminie oznaczonym w art. 38 prawa wekslowego. Brzmi on następująco:

Posiadacz weksla płatnego w oznaczonym dniu, albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien przedstawić go do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź w jednym z dwóch następnych dni powszednich.

Uważna lektura powyższego przepisu doprowadza do wniosku, że nie dotyczy on weksli płatnych za okazaniem, a jedynie weksli:
– płatnych w danym dniu
– płatnych w pewien czas po dacie
– płatnych w pewien czas po okazaniu

Tym samym bezskuteczne upłynięcie terminu na przedstawienie weksla płatnego za okazaniem do zapłaty, nie umożliwia w myśl art. 42 prawa wekslowego złożenia przez dłużnika sumy weksla do depozytu sądowego.

Przepis „zapomina” uwzględnić weksli płatnych za okazaniem, w przypadku których (jeśli zawierają klauzulę odsetek) istnieje największa potrzeba ochrony wystawcy przed skutkami nieprzedstawienia weksla do zapłaty. W innych przypadkach – na przykład w przy wekslach płatnych w określonym dniu – prawo wekslowe nie daje prawa do naliczania odsetek z samego faktu upłynięcia terminu płatności. Warunkiem naliczania odsetek jest pozostawanie dłużnika w zwłoce, czyli brak zapłaty pomimo przedstawienia weksla do zapłaty. Brak przedstawienia weksla nie powoduje zatem ujemnych skutków dla dłużnika i rzadko kiedy zachodzi sytuacja, aby miał on potrzebę składania sumy z takiego weksla do depozytu sądowego.

Inaczej wygląda sprawa w przypadku weksla płatnego za okazaniem, w sytuacji kiedy termin na przedstawienie weksla już upłynął. Tutaj jednak prawo wekslowe nie przewiduje możliwości złożenia jego sumy do depozytu.

W takim przypadku podstaw do takiego działania poszukałbym w kodeksie cywilnym. Jeśli posiadacz weksla byłby znany, ale odmawiałby zwrotu weksla w zamian za zapłatę, za podstawę złożenia sumy wekslowej do depozytu uznałbym art. 465 kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim:

Jeśli wierzyciel odmawia zwrotu dokumentu [stwierdzającego zobowiązanie] […] dłużnik może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia albo złożyć jego przedmiot do depozytu sądowego

W przypadku, jeśli posiadacz weksla byłby nieznany, podstawą działania dłużnika może być art. 467kc:

[…]dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego:
jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela.

Ostatecznie jako podstawę składania sumy można wskazać właśnie art. 42 prawa wekslowego, licząc że przepis albo będzie zinterpretowany rozszerzająco, albo – wręcz przeciwnie – nie zostanie dokładnie przeanalizowany ;)

Comments

  1. Dzień dobry.

    Intencja wystawcy weksla wynika wprost z treści weksla, i w tej sytuacji jest „ważniejsza” od intencji wierzyciela, która jest po prostu niezgodna z treścią weksla.

    Dług wekslowy, to tzw. dług odbiorczy, czyli zaczynający się od działania wierzyciela, w tym przypadku polegającego na okazaniu weksla wystawcy zgodnie z jego treścią, tj. w ciągu miesiąca od dnia wystawienia. Dopiero jak wierzyciel okaże weksel wystawcy, to wystawca ma obowiązak wykupić weksel z ustalonymi na wekslu odsetkami. Jeśli więc wierzyciel nie okazał weksla, a po latach domaga się zapłaty, winien liczyć się z tym, że żadne odsetki mu się nie należą (no może tylko ewentualnie te 16% za jeden miesiąc).

    Art. 38 prawa wekslowego dotyczy weksli co do których już wiadomo jaka jest data ich wymagalności. Dlatego w treści tego art. 38 pw nie wymienia się weksla płatnego za okazaniem.

    Wystawca weksla nie powinien na siłe szukać depozytu, bo nie można mu zarzucić że jest w zwłoce.

    Tak z grubsza moim skromnym zdaniem to wygląda.

    Pozdrawiam

    Marek Zwoliński

  2. @Marku – zupełnie się nie zgodzę. Nie mówimy o odsetkach od dłużnika będącego w zwłoce, tylko o odsetkach umownych. Domyślnie należą się one od dnia wystawienia weksla (art. 5) do dnia zapłaty.

    Przyszło mi teraz na myśl, że jeśli wystawca rzeczywiście chciałby ograniczyć czas na naliczanie odsetek tylko do tego miesiąca, w którym weksel ma być przedstawiony do zapłaty, to może użyć do tego odpowiedniej klauzuli:

    „wraz z odsetkami 16% w skali roku liczonymi do jednego miesiąca od daty wystawienia” lub innej podobnej.

    W przeciwnym przeciwnym przypadku odpowiada za odsetki za cały okres, bez względu na to kiedy weksel był przedstawiony (w praktyce aż do przedawnienia).

  3. Oczywiście odsetki umowne należą się domyślnie do dnia zapłaty (to jest zasada), chyba że strony ustaliły jakieś ograniczenia, takie jak np. konieczność okazania weksla w ciągu miesiąca od dnia jego wystawienia (to jest wyjątek od tej zasady). Strony swoimi ustaleniami zawartymi w treści weksla ustaliły więc pomiędzy nimi szczególne reguły rozliczeń co do odsetek. I teraz obowiązują je regułu ustalone dla tego konkretnego przypadku, a nie reguły ogólne. Taki jest przecież sens uregulowań szczególnych.

    Domyślnie, gdy nie ma innych ustlaleń. Jeśli są inne ustaletnia, to te domyślne już nie obowiązują.

    Odsetki umowne napisane na wekslu, należą się od dnia wystawienia weksla do dnia zapłaty. Ale ten dzień jest określony przez ustalenie, że ma nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca od dnia wystawienia weksla. Zapłaty weksla można się domagać nawet po tym dniu, ale nie można sie już domagać po tym dniu odsetek, bo to jest niezgodne z porozumieniem stron towarzyszącym wystawieniu i wręczeniu weksla.

    Jeżeli wierzyciel nie okaże weksla w ciągu miesiąca, to generalnie zachowuje się niezgodnie z ustaleniami z dłużnikiem, utrwalonymi w treści weksla. Żądanie odsetek umownych na wekslu nie jest regułą. Jest w pewnym sensie wyjątkiem, bo jest możliwe tylko przy wekslach „okazowych”. A wszelkie wyjątki wymagają wyjątkowego zachowania. Jeśli więc wierzyciel nie zachował się zgodnie z tymi wyjątkowymi ustaleniami, to nie może liczyć na wyjątkowe uprawnienie, tym bardziej że nie wynika ono z treści weksla. Jak wierzyciel zachowuje się standardowo, tj. nie uwzględniając szczeglnych ureglowań, to może liczyć tylko na standardowe roszczenia (tj. nie uwzględniające już 16% odsetek liczonych za czas aż do dnia zapłaty).

    Z jakiś powodów przecież w art. 38 pw weksle płatne za okazaniem nie są wymienione :)

  4. Nie jestem przekonany. Ale będę jeszcze myślał nad tym tematem :)

Speak Your Mind

*