Wątpliwości dotyczące możliwości poręczenia za wekslowy dług przyszły o nieokreślonej wysokości

Poręczenie wekslowe różni się od poręczenia cywilnego w kilku istotnych kwestiach. Podstawą tych różnic jest fakt, że poręczenie cywilne zostało skodyfikowane w kodeksie cywilnym, a poręczenie wekslowe, w prawie wekslowym, i pomiędzy zapisami obu ustaw zachodzą znaczne różnice.

Jedną z nich jest możliwość udzielenia poręczenia za dług przyszły. W przypadku poręczenia cywilnego, należy maksymalna wysokość długu przyszłego musi być z góry określona, w przypadku poręczenia wekslowego powszechnie uważa się, że konieczności określania wysokości długu nie ma, nie znajdujemy bowiem analogicznego z art. 878kc („Można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej”) zapisu w prawie wekslowym.

Tym samym poręczenie dane na wekslu in blanco bez wpisanej sumy wekslowej jest ważne, mimo że wysokość długu przyszłego nie jest jeszcze znana.

Na blogu dra Dariusza Buciora we wpisie O przypadku zabezpieczenia umowy agencyjnej wekslem in blanco znajdujemy próbę udowodnienia tezy, iż poręczenie weksla in blanco, bez określenia na deklaracji wekslowej górnej granicy zobowiązania poręczyciela, jest nieważne.

Zachęcam osoby zainteresowane do przeczytania powyższego wpisu (uprzedzając jednakoż, że „poziom trudności” notki przewyższa średnią z blogów prawniczych :) )

Najważniejszymi argumentami za uznaniem, iż do poręczenia wekslowego powinno się stosować art. 878 kodeksu cywilnego, są:

konieczność spójności prawa

art. 878 kc. jest wyrazem ogólnej niechęci ustawodawcy do zbyt daleko idącej niepewności dłużnika co do treści stosunku zobowiązaniowego.
Przyjęcie odmiennego stanowiska, że w przypadku poręczenia na wekslu in blanco nie jest konieczne określenie maksymalnej kwoty, do której weksel może być wypełniony, pozostaje w jaskrawej sprzeczności z podstawowym założeniem wykładni prawa, że prawodawca kieruje się spójnym systemem wartości. Można wręcz stwierdzić, że niestosowanie do poręczenia wekslowego art. 878 § 1 KC prowadzi do ewidentnej normatywnej anomalii aksjologicznej.

Powstaje pytanie na ile poręczenie cywilne i poręczenie wekslowe muszą być ze sobą spójne. Skoro występują wobec nimi inne istotne różnice, oznacza to, że celem ustawodawcy (mimo, że dzielą ich pokolenia) nie było zrównanie obydwu typów poręczeń.

Nadrzędność zasad ogólnych

Jak wyżej wskazano, art. 878 § 1 KC stanowi szczególny wyraz ogólnej dezaprobaty ustawodawcy wobec umów przewidujących nieograniczoną kwotowo odpowiedzialność majątkową. Z tego względu, nawet gdyby odrzucić pogląd o jego zastosowaniu do poręczenia wekslowego, stosowne ograniczenia kompetencji stron można wyprowadzić z przepisów ogólnych. Mianowicie, brak wskazania maksymalnej kwoty, na jaką może być wypełniony poręczony weksel in blanco, należy uznać za sprzeczne z właściwością (naturą) stosunku prawnego oraz zasadami współżycia społecznego (art. 353(1) KC).

Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Jedną z wartości chronionych za pomocą klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego jest słuszność (sprawiedliwość) kontraktowa. Jej naruszenie może się przejawiać w nierównomiernym rozkładzie szans i ryzyk związanych z umową. […]
W niniejszej sprawie doszło do nierównomiernego rozkładu ryzyka między stronami. Poręczyciele przyjęli na siebie ryzyko nieograniczonej co do wysokości odpowiedzialności majątkowej, mimo że nie mieli żadnego wpływu na istnienie i wysokość zabezpieczanego zobowiązania.

Powyższe zarzuty miały charakter skargi kasacyjnej, której jednak Sąd Najwyższy nie przyjął do rozpoznania

Czy powinno się określać w deklaracji wekslowej maksymalną wysokość długu?

Osobiście nie podzielam poglądu, iż nie można poręczyć na wekslu za dług przyszły nieokreślony co do wysokości, jednak sama idea określenia maksymalnej wysokości długu ma moje poparcie.

Rzadko kiedy zdarza się, że dług przyszły nie może być określony w żaden sposób. Zazwyczaj możemy wskazać choćby rząd wielkości.

Dla wystawcy weksla i jego poręczycieli, określenie maksymalnego pułapu zobowiązania jest oczywiście korzystne. Korzyść dla remitenta jest trochę bardziej subtelna – zarzuty doktora Buciora zostały upublicznione na blogu i jest tylko kwestią czasu, kiedy jakiś inny prawnik zechce je wykorzystać w nowej sprawie w sądzie I instancji. Po cóż wystawiać się prawnikom poręczycieli na możliwość przetestowania tych argumentów, skoro łatwo możemy się przed tym zabezpieczyć :)