Książka została wydana po śmierci autora jako zbiór jego opracowań dotyczących róznych dziedzin prawa cywilnego. Znalazło się również kilka dość luźnych artykułów dotyczących weksli. Autor na przykład krytykuje słownictwo używane w niektórych opracowaniach dotyczących prawa wekslowego:
„Wyrażenia jak: folgując tendencyi, rząd napierać, przeciw wszystkiem tem osobom przeciw którem itd., egzekucja mobilarna, albo wyrażenie, że 'weksel… zrodzony przez handel i pielęgnowany dla interesów handlowych obrał sobie za powołanie wyręczać w obowiązkach gotowe pieniądze i przenosić je z ręki do ręki’ jedynie chyba przez jakąś nieuwagę mogły się wkraść do książki polskiej, mającej być podręcznikiem i napisanej z widocznie dobremi chęciami. Nie możemy też zrozumieć, dlaczego szanowny autor w ciągu swojej pracy starannie używa w drugim przypadku weksla, a nie jak dotąd powszechnie u nas mówiono i pisano 'wekslu’. Wszakże pod tym względem dobrą wskazówkę dał nawet wydany przed kilku laty (r. 1881) w Krakowie przekład ustawy wekslowej, niewątpliwie szanownemu autorowi znany.”
Powyższe uwagi dotyczą dra Retingera. Warto również zauważyć, że obecnie słowniki języka polskiego uznają jedynie formę 'weksla’, a nie 'wekslu’.
Block Adlof Zobowiązanie wekslowe niewidomego (uwagi polemiczne) Przegląd Notarialny 1935r. nr 15-16
Autor stwierdza, że weksel powinien być podpisany przez niewidomego w formie aktu notarialnego. Ponadto tę trudność można rozwiązać w inny sposób:
„Mniemam, że trudno będzie znaleźć weksel ujęty w formę aktu notarialnego. Sprawa będzie o wiele prostsza, jak to radzi prof. Wróblewski. Niewidomy, głuchy, nie umiejący czytać, niemy, nie umiejący pisać, ustanowi po prostu w formie aktu notarialnego przedstawiciela do podpisania czy to oznaczonego wekslu, czy też weksli pewnego typu, albo weksli nieprzekraczających pewnych kwot. Takie pełnomocnictwo nie musi obiegać z wekslami.”
Dbałowski, Wawrzkowicz Prawo wekslowe i czekowe Warszawa 1929
Autorzy byli sędziami Sądu Najwyższego. Jest to typowy komentarz prawa wekslowego i czekowego. Przedstawia również wysokości ówczesnych opłat stemplowych oraz postępowanie w sprawach wekslowych w różnych regionach przedwojennej Polski.
Doliński Polskie prawo wekslowe Poznań 1925
1.tekst ustawy
2 historia prawa wekslowego w XIXw.
3 historia wekslu
4 ogólnoświatowe prawo wekslowe (konferencje haskie)
5 teorie wekslu (kreacyjna i emisyjna)
Wybrane cytaty:
„Powstanie wierzytelności wekslowej podlega innym regułom, nieznanym prawu cywilnemu. Osoby trzecie, które nabywają weksel na podstawie indosu i w dobrej wierze nabywają własność wekslu i wierzytelność wekslową nawet wtedy, gdy weksel wyszedł z posiadania wystawcy bez jego woli i wiedzy, np. gdy wystawca weksel zagubił, albo gdy mu weksel skradziono, lub gdy mu z biurka wiatr wywiał przez otwarte okno.”
„Obie teorie, kontraktowa i kreacyjna, muszą dopuścić wyjątki; teoria kontraktowa pomimo braku umowy na rzecz nabycia w dobrej wierze, teoria kreacyjna pomimo istnienia warunków ważnego zobowiązania na rzecz nabycia w złej wierze.”
„W znaczeniu materialno-prawnym nie jest weksel zobowiązaniem abstrakcyjnym inter partes, tj. pomiędzy stronami, które związane są umową wekslową jako bezpośredni jej uczestnicy lub następcy z tytułu prawa cywilnego (cesja, spadek).”
Dziurzyński Tadeusz Pocztowe protesty wekslowe Przegląd Notarialny 1935r. nr 21
Artykuł przedstawia sporządzanie protestów wekslowych przez urzędy pocztowe w przedwojennej Polsce.
Ejsenberg Szymon Pojęcie posiadacza wekslu
Czy indosant, który weksel wykupił staje się „posiadaczem wekslu”? Nie, staje się regredientem. W odróżnieniu od niego, pierwotny posiadacz weksla może między innymi:
– przedstawić weksel do zapłaty,
– przyjąć zapłatę częściową,
– dokonać protest,
– utracić prawo do regresu z powodu niedokonania protestu.
Ponadto istnieją róznice w długości terminów na notyfikację dla posiadacza i indosanta.
Flamm Filip Rzecz o wekslach i czekach na tle międzynarodowem Warszawa 1882r.
Przykłady weksli ujętych w formę notarialną:
„U nas forma notaryalna w wekslu chyba (nie jest, albo) [sic!] mało jest w użyciu; w południowych departamentach Francyi z powodu iż większość wieśniaków jest niepiśmienną, listy zmiany przeznaczone na zaspokojenie ich zakupów, wystawiane są przed notaryuszami. Nougier podaje następującą formę wekslu notaryalnego: Przed Notaryuszem i jego kolegą w… podpisanymi, p. Piotr, kupiec zamieszkały w… uprasza, za tym listem zmiany p. Pawła, kupca zamieszkałego w… aby zapłacił p. Jakóbowi, bankierowi, lub na jego zlecenie w dniu… sumę tysiąc franków; waluta w gotowiźnie otrzymana; bez innego ze strony wystawcy, Piotra, zawiadomienia. Działo się w… w kancelaryi, dnia…; stawiający, któremu akt został przeczytany, oświadczył, że nie umie pisać ani podpisać się (albo że nie może pisać lub podpisać się z powodu takiej niemocy); poczem notaryusze podpisali.”
Glasner Artur, Thaler Arnold Prawo wekslowe i czekowe 1936r.
Typowy komentarz prawa wekslowego. Wzory weksli. Przykłady zarzutów od nakazu zapłaty:
– ze stosunku pozawekslowego,
– nieotrzymanie wzajemnego świadczenia (waluty),
– niewłaściwość sądu,
– przedawnienie,
– zapis na sąd polubowny,
– zapłata przez osobę trzecią,
– posiadacz nabył weksel ze świadomością działania na szkodę dłużnika (indos pozorny),
– roszczenie nie istnieje wobec zgaśnięcia roszczenia pozawekslowego,
– weksel in blanco niezgodnie z porozumieniem wypełniony,
– przedwczesność roszczenia,
– weksel podpisała osoba za wystawcę nie będąca jej przedstawicielem,
– brak legitymacji formalnej,
– udzielenie prolongaty,
– weksel nieważny (dokument nie jest wekslem),
– podpis z grzeczności,
– indos do inkasa,
– weksel depozytowy,
– błąd, przymus, podstęp przy wręczaniu weksla.
Godlewski Włodzimierz Do wykładni art. 40 ustawy wekslowej Głos Prawa 1925r. (17-20)
Autor szczegółowo opisuje art. 40 dawnej ustawy wekslowej. Problem przedstawiał się następująco: W jakiej walucie – a jeżeli w złotych, to po jakim kursie, mają być kryte weksle opiewające na obcą walutę, ale bez zastrzeżenia 'efektywnie’ lub 'rzeczywiście’.
Goldstein Stanisław O notyfikacji protestu i jej znaczeniu Przegląd Prawa Handlowego, 1925r.
Art. 45 pw.:”Posiadacz wekslu powinien o nieprzyjęciu lub o niezapłaceniu zawiadomić swojego indosanta i wystawcę w ciągu czterech dni powszednich, następujących po dniu protestu…
(…)
Kto nie zawiadomi w czasie powyżej oznaczonym nie traci praw z wekslu, odpowiada jednak za szkodę, spowodowaną przez swe niedbalstwo, tylko do sumy na jaką weksel jesy wystawiony.
„Jaka szkoda powstać może dla indosanta niezawiadomionego we właściwym ustawowym czasie o proteście? Zdawaćby się mogło, że skoro terminy przedawnień według prawa niemieckiego (art. 77 i nast.) są: dla akceptanta (wystawcy) trzyletni, a dla indosantów krótsze, i prawo niemieckie, a za niem polskie nie zawiera przepisów analogicznych z art. 168 i 169 K.H., to brak zawiadomienia w tak krótkim czasokresie jak 4 dni od daty protestu, nie może mieć szkodliwych skutków dla indosantów. Jednak gdy zauważymy, że weksel stanowi narzędzie kredytu, że interesy handlowe, oparte przeważnie na kredycie, winny być zawierane szybko, że odpowiedzialność kupca i zdolność płatnicza zmienia się niemal z każdym dniem, to każdy zainteresowany w takiej transakcji wekslowej i odpowiedzialny z tytułu żyra, wiedzieć powinien natychmiast, czy wydany przez wystawcę bądź akceptowany przez trasata weksel został we właściwym czasie wykupiony, od tego bowiem zależy udzielenie dalszego kredytu, bądź zerwanie stosunków, wydanie lub wysłanie towarów, bądź zatrzymanie ich w drodze, przedsiębranie środków zabezpieczenia zwrotnego poszukiwania; jednem słowem cały splot stosunków jest uzależniony od faktu honorowania wekslu. To też gdy posiadacz wekslu zaniedbał zawiadomić swojego poprzednika (indosanta) o proteście, a ten wskutek tego nie zawiadomił następnych, poprzedzających indosantów, to oczywista, że w przypadku następnej niewypłacalności któregobądź z poprzedzających indosantów, następny jest narażony na utratę całego kapitału, co by mogło nie mieć miejsca przy zawiadomieniu we właściwym czasie.”
Górski Antoni Weksle podpisane z grzeczności Przegląd Prawa Handlowego 1925r.
„Kto kładzie swój podpis na wekslu, przyjmuje zobowiązanie wekslowe wobec każdego posiadacza tego dokumentu, a więc także wobec wystawcy. Z zawartej jednak poza wekslem z wystawcą lub inną interesowaną osobą umowy czerpie trasat skuteczną exceptio doli, mówi on: 'ty żądając ode mnie zapłaty, postępujesz bezprawnie, bo wiesz dobrze, że ja wcale nie chciałem zowbowiązać się wobec ciebie’. Nie należy więc mówić, jak to czyni Wahl, że w tym wypadku zobowiązanie jest 'z pewnością nieważne’ (certainement nul), tylko trzeba powiedzieć, że wierzytelność może być ubezwładniona ekscepcją, a więc zobowiązanie jest bezskuteczne.”
Honzatko Obieg wekslu in blanco Lwów 1934
Niektórzy, nawet obecnie, sądzą, że weksel in blanco nie jest w rzeczywistości wekslem, ponieważ nie posiada wszystkich cech weksla. Autor odpowiada:
„Żadna jednak ustawa wekslowa nie przepisuje potrzeby zachowania jakiejś określonej kolejności w zamieszczaniu poszczególnych klauzul, w szczególności nie wymaga, by podpis był ostatnią fazą kreacji weksla, z czego wynika, że podpis wiążący autora może być umieszczony na wekslu, zanim inne potrzebne do formalnej jego ważności klauzule zostaną wypisane. Dalej nie ma przepisu, któryby wymagał, by wszystkie klauzule pochodziły z ręki osoby podpisującej, z czego wynika, że podpisujący może ograniczyć się do samego podpisu, a resztę zlecić lub pozostawić innej osobie.”
Problemy z indosem podpisanego blankietu wekslowego a indos nieprawidłowo wypełnionego weksla:
„Bo różnica między przypadkiem, gdy pozbywca sam umieści klauzule niewłaściwe i weksel pozbędzie, a przypadkiem, gdy da informacje niewłaściwe i nabywca stosownie do tego weksel wypełni jest zbyt drobna, by z niej czynić kwestię zasadniczą, mającą decydować o prawie nabywcy.”
Czy stosowanie weksli in blanco jest czymś złym?:
„Na marginesie uwag do powyżej przytoczonego orzeczenia Sądu Najwyższego zauważyć jeszcze należy, że cyrkulacja weksli niewymieniających remitenta lub wystawcy i remitenta nie jest wcale objawem niezdrowym, któremu należałoby się przeciwstawiać. Wyraża się w tem dążność obrotu do uczynienia w praktyce z weksla papieru na okaziciela, tendencja, która znalazła już uwzględnienie w prawie wekslowym w dopuszczalności indosu in blanco. Niedopuszczalność wystawiania weksli na okaziciela razi już na tle dotychczasowego prawa, razić będzie jeszcze bardziej na tle przyszłego prawa, opartego na projekcie genewskim (prawo to obowiązuje w Polsce do dnia dzisiejszego – przyp. LM), który uznaje indos na okaziciela. (…). Nieważnym zatem będzie weksel, w którym wystawca napisze 'zapłaci Pan okazicielowi’, ale ważny będzie, jeżeli wystawca wystawi weksel na własne zlecenie i zaindosuje go na okaziciela. Sprawa sprowadza się do konieczności dwukrotnego podpisania weksla przez tę samą osobę, przy czym podpis drugi nie wnosi materialnie nic nowego do zobowiązania wekslowego”.
Ponadto autor przedstawia słuszny pogląd, iż ze zamortyzowanego (umorzonego) weksla in blanco nie można dochodzić należności, tzn. zamortyzowanego weksla nie można „uzupełnić”.
Kostecki Tadeusz Inkaso i protest weksla Głos Sądownictwa 1934r. nr 3
Jak widać – problem z przedstawieniem weksla do zapłaty istnieje niemal od stuleci. Obecnie również niektórym wydaje się, że wystarczy wypełnić weksel, i można iść do sądu, bez okazania weksla dłużnikowi. To, co napisano na ten temat 70 lat temu jest jak najbardziej aktualne:
„Weksel w terminie płatności swej winien być przedstawiony do zapłaty w miejscu płatności, albo w razie braku wskazania na wekslu takiego miejsca, w miejscu wskazanym jako miejsce wystawienia weksla. (…)
Przez miejsce płatności należy rozumieć adres (miejscowość, ulica, dom, firma etc) podany na wekslu – jako miejsce, gdzie weksel winien być przedstawiony do zapłaty. Przedstawienie do zapłaty, w praktyce zgodnej z wymogami prawa wekslowego winno się odbywać w ten sposób, że weksel, jeśli jest płatny np. w miejscu zamieszkania dłużnika (jak w ogromnej większości wypadków się zdarza) winien być mu przyniesiony do mieszkania (orzeczenie S.N. 307/27) tam okazany i zapłacony, lub też, o ile dłużnik odmówi zapłaty, oddany do protestu.(…)
Nie można prawnie zmuszać dłużnika, by poszukiwał swego weksla gdzie indziej, niż w miejscu płatności. Opierając się na tym, należy stwierdzić, że otrzymanie przez dłużnika 'wezwania do zapłaty’ jest z prawnego punktu widzenia zupełnie obojętne i niewykupienie przez niego weksla, który mu w miejscu płatności przedstawiony nie został, żadnych skutków prawnych za sobą pociągać nie może, ani tym bardziej nie może narażać dłużnika na jakiekolwiekbądź koszta. (…)
O ile teraz posiadacz weksla, z którego wezwano do zapłaty w sposób wyżej omawiany, wniesie taki weksel do sąsu w celu uzyskania wyroku, to wystawca, o ile stawi się na pierwsze w tej sprawie posiedzenie sądowe i przyznając dług wekslowy potrafi udowodnić, że weksel nie został mu przedstawiony w miejscu płatności do zapłaty, nie tylko nie powinien ponosić kosztów sporu, ale ma prawo żądać zasądzenia dla siebie kosztów procesu.”
Namitkiewicz Jan Nowe prawo wekslowe Przegląd Notarialny 1936r. nr 13-14
Autor opisuje najważniejsze różnice pomiędzy obecnie obowiązującym prawem wekslowym, a Ustawą wekslową z 1924r.
Namitkiewicz Jan Podręcznik prawa handlowego, wekslowego, czekowego i upadłościowego Warszawa 1927
Humorystycznie o powstaniu weksli:
„Początki tej instytucji, olbrzymiego dla handlu znaczenia, znaczenia tak doniosłego, jak odkrycie Ameryki, zacierają się we mgle dziejów. Nie ma obecnie poważnego znaczenia, czy weksel jest tworem sprytu żydowskiego, jak chce Monteskjusz (a za nim sporo autorów francuskich), czy też wynalazkiem gwelfów, wygnanych z Florencji.”
Oto najważniejsze, zdaniem Autora, cechy weksla:
„1. Jest papierem cennym.
2. Ustanawia zobowiązanie bezwarunkowe, niezależne od jakiegokolwiek zdarzenia.
3. Ustala dług pieniężny, ściśle określony co do sumy (a nie np. co do towaru).
4. Zawiera abstrakcyjną obietnicę zapłaty, chociażby miał formę przekazu, abstrakcyjną dlatego, iż obowiązek opłacenia wekslu wynika jedynie z przyjęcia lub wystawienia wekslu, w przeciwieństwie do zobowiązań, których wykonanie uzależnione jest od jakiejkolwiek przyczyny, np. otrzymania waluty; zarzut więc co do bezwalutowości wekslu jest niedopuszczalny.
5. Zawiera obietnicę jednostronną i wierzyciel ma jedynie prawa, a nie obowiązki.
6. Jest przeważnie papierem obiegowym na zlecenie.
7. Musi zadość czynić pewnym warunkom formalnym, a przede wszystkim zawierać wzmiankę, iż jest wekslem.
8. Zobowiązuje 'wekslowo’ wszystkie osoby, które się na nim podpiszą.”
Przykład wykorzystania weksli w latach ’20 ubiegłego wieku:
„Anglia – mówi ekonomista Stanley-Jevous – kupuje co rok w Ameryce wiele bawełny, zboża, wieprzów itp. Ameryka nabywa w Anglii żelazo, len, jedwab itp. Oczywista, byłoby nierozumnem, aby gotowizna wędrowała tyle razy przez ocean, jeżeli wystarcza napisać parę wierszy na papierze i w ten sposób opłacić towary, wędrujące z jednej części świata do drugiej. Kupiec amerykański, który wysłał bawełnę do Anglii, może ciągnąć weksel na nabywcę angielskiego na sumę do wysokości wartości tej bawełny. Jeżeli ten weksel będzie sprzedany kupcowi, który nabył żelazo w Anglii za równą wartość, prześle go on (kupiec amerykański) swemu wierzycielowi angielskiemu, który ze swej strony przedłoży go dłużnikowi angielskiemu; w terminie określonym zapłata zamknie krąg tych transakcji. Gotówka będzie płacona dwa razy: raz, gdy weksel będzie sprzedany w Nowym Jorku, drugi raz, gdy będzie odesłany do Anglii; zapłata odbywa się między mieszkańcami jednego miasta, zamiast tego, by raz płacił mieszkaniec Anglii, drugi raz mieszkaniec Ameryki. (…) W ten sposób używanie pieniądza wydaje się prawie zbędnem.”
Porównanie weksla z czekiem i warrantem:
„Weksel w tej chwili ma dwóch rywali: czek i warrant; pierwszy jest tym niebezpieczniejszy, iż jest znacznie tańszy, ponieważ, nie będąc obarczony stemplem stosunkowym, wymaga opłaty nieznacznego podatku skarbowego; drugi jest mniej niebezpieczny, ponieważ uwarunkowany jest istnieniem towaru i obraca się w miejscu, gdzie towar się znajduje. Weksel jednak ma większą zdolność obiegową dzięki temu, iż wydaje się ja czas dłuższy, niż czek, i nie jest skrępowany placem (miejscem) handlowym.”
Do powyższego należy jeszcze dodać, że wystawiając czek, musimy mieć pokrycie u trasata (w banku), tymczasem weksel powinniśmy wystawić, gdy gotówką nie dysponujemy.
W książce znalazłem następujący błąd:
„Nazwa 'weksel’ musi być wymieniona nie tylko w nagłówku, lecz i w samym tekście wekslu”
Nie jest to prawda. Weksel wcale nie musi posiadać nagłówka, a jeśli już jest, to nie musi on brzmieć 'weksel’.
Namitkiewicz Jan Polska Ustawa Wekslowa (tablice porównawcze) Warszawa 1924
Autor porównuje Ustawę wekslową obowiązującą w różnych dzielnicach Polski (w 1924r.) z projektem nowego prawa wekslowego.
Namitkiewicz Jan Polskie prawo wekslowe Warszawa 1927r.
Przykład dyskryminacji płciowej w obrocie wekslowym: (przepisy uchylone w 1922r.)
„Ograniczenie zdolności wekslowej z powodu płci jest następujące: kobieta pełnoletnia, zamężna lub niezamężna (pełnoletnia lub usamowolniona) według prawa francuskiego (art. 113 k.h.) nie będąc handlującą i nie prowadząc jawnie handlu, nie może zobowiązywać się wekslowo; weksel, przez taką kobietę wystawiony, ma znaczenie zobowiązania cywilnego (rewersu), chociażby był skutkiem umowy handlowej. Jest to przywilej, nadany płci żeńskiej przez pracodawcę (przypuszczam, że chodzi o praWodawcę – przyp. LM), który bał się, aby kobieta, jako istota wrażliwa, nie dała się skłonić przez osoby jej bliskie do ponoszenia odpowiedzialności wekslowej. Należy pamiętać, że dawne przepisy ustanawiały przymus osobisty (areszt) za niewypłacalność wekslową; przepis powyższy zwalniał kobietę od przymusu osobistego, jako skutku niewypłacalności wekslowej. Przepis powyższy znajdował zastosowanie również co do wdów, rozwódek raz kobiet rozłączonych co do stołu i łoża”
Porównanie weksla z pieniądzem gotówkowym:
„Banknot nie zawiera w sobie obietnicy wykupienia, jedynie zobowiązuje państwo i jego obywateli do używania go jako środka płatniczego. Weksel nikogo nie zobowiązuje do brania go, jako środka płatniczego; wzięcie go zależy od dobrej woli biorącego; przeciwnie, wystawca obowiącuje się go wykupić lub brać udział w wykupieniu; weksel odpowiada potrzebom indywidualnym – banknot powszechnym, jest bowiem papierem kursującym dla wszystkich; weksel nie jest na okaziciela – nabywcą jest osoba wyraźnie określona (z wyjątkiem indosu in blanco – przyp. LM). Poprzedni posiadacz banknotu nie odpowiada za zapłatę, jak to ma miejsce przy indosach w wekslu.”
Autor słusznie zauważa, że klauzula „bez protestu” nie zwalnia od inncyh obowiązków wekslowych, np. od przedstawienia weksla do zapłaty:
„Celem uniknięcia kosztów, zwłaszcza przy wekslach małych, wprowadza projekt klauzulę 'bez protestu’, 'bez kosztów’, 'retour sans frais’ lub inne równoznaczne zastrzeżenie, które uwalnia posiadacza wekslu od sporządzenia protestu, czy to z powodu nieprzyjęcia, czy też z powodu niezapłacenia. Natomiast nie uwalnia taka klauzula ani od obowiązku przedstawienia wekslu, ani od obowiązlu zawiadomienia poprzedniego indosanta i wystawcy. Nie uwalnia również od sporządzenia innych protestów, np. z powodu niedatowania akceptu, z powodu niewydania egzemplarza przesłanego do przyjęcia, lub niewydania oryginału. Klauzula 'bez protestu’ rodzi domniemanie, że przedstawienie wekslu w należytym terminie nastąpiło; dowód przeciwieństwa ciąży natym, kto się powołuje przeciw posiadaczowi, że terminu do przedstawienia nie zachowano.
Zastrzeżenie 'bez protestu’ może umieścić wystawca lub indosant. W obu przypadkach skutki są różne. Jeśli klauzulę umieścił wystawca, ma ona skutek bezwzlgędny (wobec wszystkich dłużników wekslowych). Gdyby pomimo tej kluzuli protest był sporządzony, ponosi koszty protestu ten, kto go sporządził. Jeżeli zastrzeżenie pochodzi od indosanta, natenczas ma ono jedynie skutek względny, wobec tego indosanta, który zastrzeżenie umieścił. Koszty protestu sporządzonego mimo zastrzeżenia indosanta ponoszą wszyscy dłużnicy wekslowi.”
Ritterman Henryk Weksel in blanco Głos Sądownictwa 1933r. nr 4
„O ile zatem podpis złożono w innym zamiarze, np. na kartce z pamiętnika, zaopatrzonej następnie w cechy wekslu, nie powstanie stąd żadne zobowiązanie wekslowe. Podpis taki pozbawiony jest bowiem charakteru oświadczenia woli, a tym samym mocy prawno-twórczej.
Gdy natomiast wspomniany animus obligandi istotnie towarzyszy subskrypcji (o czym wnosić można z towarzyszących okoliczności, a przede wszystkim z faktu użycia formularza wekslowego) podpis rodzi od razu ważne zobowiązanie wekslowe, a jedynie skuteczność tego zobowiązania (w szczególności możność sądowego dochodzenia) uzależniona jest od prawidłowego wypełnienia blankietu.”
Kiedy wymóg prawidłowego wypełnienia weksla można uznać za urzeczywistniony?:
„1. Wypełnienie blankietu musi pochodzić od osoby do tego uprawnionej.
2. Sam sposób wypełnienia blankietu musi odpowiadać woli podpisanego. Przede wszystkim winien się stosować do umowy zawartej z wekslobiorcą. W braku zaś jakiegokolwiek objawu woli w tym względzie, remitent (względnie jego sukcesorowie) uchodzić musi – w myśl ogólnych reguł obowiązujących przy interpretacji woli stron – za milcząco upoważnionego do wypełnienia blankietu wprawdzie nie w sposób dowolny (uti voluerit), lecz z ogólnie panującymi zwyczajami obrotu wekslowego, a więc przez zamieszczenie typowych klauzul wekslowych.
3. Z punktu widzenia prawno-procesowego koniecznym jest wreszcie, by wypełnienie zostało dokonane przed wytoczeniem skargi, względnie jeszcze przed złożeniem protestu, gdy tenże jest warunkiem odpowiedzialności.”
Rosenblüth Ignacy Prawo wekslowe i czekowe Kraków 1936
Jest to typowy komentarz prawa wekslowego i czekowego. Przy okazji autor opisuje różnice pomiędzy obecnie obowiązującym prawem (z 1936r.) a poprzednią ustawą (Z 1924r.).
Różański Ignacy Podręcznik prawa wekslowego wraz z wzorami weksli Warszawa 1957
Właściwie podręcznik ten nic nowego nie wnosi. Jendak umieściłem go na tej liście z jednego ciekawego powodu. Otóż Autor, Ignacy Różański, przed wojną nazywał się Ignacy Rosenblüth. Był wtedy sędzią Sądu Najwyższego i w swojej książce (ROSENBLÜTH Prawo wekslowe i czekowe Kraków 1936) przedstawiał weksle jako bardzo przydatne dokumenty. Po wojnie zmienił nazwisko, a aby wydać podręcznik prawa wekslowego w socjalistycznym ustroju, był zapewne zmuszony do zmian swoich poglądów. Oto co możemy przeczytać we wstępie:
„Już z samym pojęciem wekslu łączy się często w naszej wyobraźni wyzysk, którego narzędziem był weksel przez całe wieki. Zarówno w życiu, jak i w literaturze – w powieściach i utworach scenicznych formacji kapitalistycznej spotykamy często charakterystyczny obraz wyzysku stosowanego przez chciwych lichwiarzy, którzy do sumy pożyczkowej doliczali lichwiarskie odsetki i zmuszali dłużnika do podpisywania wekslu na sumę obejmującą takie odsetki, bardzo często przewyższające sam kapitał. Lichwiarz puszczał taki weksel w obieg, a wobec nabywcy dłużnik w zasadzie nie mógł się bronić zarzutem, że przeważającą część długu wekslowego stanowią lichwiarskie odsetki.”
Między innymi dlatego nie lubię czytać literatury dotyczącej weksli z okresu PRL.
Sułkowski Józef O prawie zastawu na wekslu Poznań 1925
Autor szczegółowo opisuje indos zastawniczy.
Szczygielski Adam Instytucja weksla in blanco na tle doktryny i orzecznictwa sądowego Głos Sądownictwa 1934r. nr 3, nr 4, nr 6
Autor szczegółowo opisuje weksle in blanco. Opisuje, że najstarszy znany weksel pochodzi z 1156r. (wskazane źródło: Carl Samuel Grünhut „Wechselrecht” tom I str. 25)
Szczygielski Adam Nowelizacja prawa wekslowego i czekowego Warszawa 1939
Autor porównuje obecne prawo wekslowe (z 1936r.) z poprzednio obowiązującą ustawą. Najważniejsze zmiany:
1. wprowadzenie nowej instytucji wekslu in blanco,
2. zniesienie konstrukcji koluzji (zmowy) i wprowadzenie w jej miejsce „działania świadomego na szkodę dłużnika”,
3. zezwolenie na przyjęcie poręki wekslowej również i na część sumy wekslowej.
Szczygielski Adam Poręka wekslowa Miesięcznik Prawa Handlowego i Wekslowego 1934r.
Czy można poręczyć weksel po terminie płatności?:
„Z drugiej strony nastręcza się kwestia, czy może być umieszczona poręka wekslowa już po upływie terminu płatności, względnie po sporządzeniu aktu protestu. Naszym zdaniem możliwe jest umieszczenie poręki zarówno po upływie terminu płatności, jak i po dokonaniu protestu. Poręczenie takie będzie miało skutki zwyczajnego awalu, stosować się będzie do osób poręczonych i trwać będzie tak długo, jak długo trwać będzie odpowiedzialność wekslowa tychże osób.”
Czy można poręczyć przedawniony weksel?:
„Pod względem jednak materialnym, wobec odpadnięcia odpowiedzialności dłużnika głównego, awalista w awalu takiego formalnie ważnie istniejącego – również będzie zwolniony od odpowiedzialności wobec osób trzecich, albowiem przez awal zobowiązał się on ręczyć jedynie i wyłącznie w ramach i warunkach odpowiedzialności dłużnika głównego. Inna jest kwestia, iż pomimo braku odpowiedzialności wobec osób trzecich – awalista taki będzie związany swym poręczeniem wobec osoby przez się poręczanej”
Czy jeden indosant może poręczyć za drugiego?:
„Już prof. Górski, jeden z członków Komisji Kodyfikacyjnej, w rok po ogłoszeniu ustawy wekslowej z 1924r. w długim wywodzie ilustrowanym przykładem dowodzi, iż nie jest słuszne zdanie Komisji Kodyfikacyjnej, iż 'jeden indosant nie może ręczyć za drugiego’. Wyraźniej i jaśniej ujmuje tę kwestię prof. Doliński, tłumacząc, że indosant następny może poręczyć za poprzedniego, gdyż awal jego tworzy nowe zobowiązanie w tym przypadku, gdy jego zobowiązanie, jako indosanta, wskutek niewykupienia wekslu, niedopełnienia kroków pilności lub przedawnienia – wygasło. Również i prof. Wróblewski, przechodząc zresztą pobieżnie nad tą kwestią, uważa, iż jego zdaniem – także późniejszy indosant może poręczyć za indosanta wcześniejszego, gdyż jego odpowiedzialność z indosu może już zgasnąć, a odpowiedzialność z awalu pozostać.”
Szczygielski Adam Poręka wekslowa Warszawa 1935r.
Rozwój historyczny awalu:
„Pierwsza znana nam poręka wekslowa utrwalona na wekslu znajduje się w Archiwum Miasta Wenecji (tom XIV, s. 378) na wekslu z 1359r.”
W niektórych krajach (nie w Polsce) weksel można poręczyć na osobnym dokumencie. Oto jakie taki sposób awalu ma zalety:
„Awal dany w dokumencie odrębnym (aval par acte séparé) posiada wiele korzyści. Przede wszystkim ten, którego podpis został ręczony, może żądać, by weksel nie kursował wraz z wyraźnym oznaczeniem poręki, która może wskazywać, iż osoby zainteresowane nie mają należytego zaufania do jego wypłacalności; prócz tego często awal stosuje się nie do jednego wekslu określonego, lecz do wszystkich weksli, które wystawca ma ciągnąć na trasata przez określony czasokres, aż do osiągnięcia sumy z góry zakreślonej.”
Wolter Aleksander Początek terminu ustanowionego dla protestu z powodu niezapłacenia wekslu Przegląd Notarialny 1936r. nr 19
Protest winien być dokonany w 'jednym z dwóch dni powszednich, następujących po dniu płatności’, czyli:
dzień płatności: wtorek, dzień wymagalności: wtorek, dni na protest: środa, czwartek.
dzień płatności: niedziela, dzień wymagalności: poniedziałek, dni na protest: wtorek, środa.
1. „Intencją twórców konwencji było pozostawienie posiadaczowi pełnych trzech dni powszednich do przedstawienia wekslu do zapłaty. Gdyby art. 38 prawa wekslowego miał na myśli dzień oznaczony w wekslu jako termin płatności, powstałaby rażąca rozbieżność; posiadacz wekslu, płatnego w dniu świątecznym, byłby z niewiadomych i nie dających się uzadanić, powodów ograniczony w swych prawach, gdyż miałby do dyspozycji tylko dwa dni.”
2. „Konferencja genewska po obszernej dyskucji postanowiła zmienić regulamin haski w tym sensie, by pozostawić dłużnikowi do zapłaty cały jeden dzień, wolny od groźby protestu. Myśl ta zostałaby wyraźnie wypaczona, gdyby przez 'dzień płatności’ w cytowanym przepisie rozumiano dzień, w którym według tekstu dokumentu weksel jest płatny. Postawionoby bowiem w gorszej sytuacji tego dłużnika, który miałby to nieszczęście (?), że płatność wekslu przypada na dzień świąteczny; groziłby mu protest już w pierwszym dniu, w którym można się domagać zapłaty.”
3. „Prawidłowa wykładnia nie może nigdy doprowadzać do wyników absurdalnych, takim zaś oczywistym absurdem byłoby, gdyby w art. 38 mowa była o dniu, w którym zgodnie z przepisem art. 72 ust. 1 można żądać zapłaty, w art. 44 ust. 3 zaś – o dniu płatności, wynikającym z brzmienia wekslu. Wyjaśni to następujący przykład: Weksel płatny jest w niedzielę. Według wspomnianej dopiero co wykładni posiadacz mógłby żądać zapłaty dopiero w poniedziałek, wtorek lub środę, ale protest mógłby być dokonany tylko w poniedziałek lub wtorek. Sytuacja więc byłaby więcej niż dziwaczna, oto we środę możnaby jeszcze żądać prawnie zapłaty, lecz nie możnaby dokonać protestu. Wynik, uzyskany przez taką wykładnię, nie da się w żadnym razie utrzymać.”
Wróblewski Stanisław Koszta inkasa weksla Przegląd Prawa Handlowego 1927r.
„Nie chodzi mi o koszta inkasa w szerokim słów tych znaczeniu. Te ponosi niewątpliwie posiadacz weksla: tak wtedy, gdy korzysta z pośrednictwa banku, jak i wówczas, jeżeli weksel indosuje za pomocą zlecenia pocztowego. Chodzi mi o koszta inkasa w znaczeniu specjalnem: o przypadek, gdy weksel oddano do protestu i gdy zapłata następuje na wezwanie organu, mającego sporządzić protest; do rąk tego właśnie organu.
Czy wierzyciel wekslowy ma prawo domagać się pokrycia kosztów owych od osoby, przeciw której protest miał być skierowany?
Organ urzędowy, przedstawiający do zapłaty weksel, który już poprzednio prywatnie, lecz bezskutecznie był do zapłaty przedstawiony, ma obowiązek, gdy dłużnik sumę wekslową płaci, domagać się także zapłacenia przypadających mu za tę czynność urzędową należności (za inkaso) i w razie odmówienia zapłaty tych należności, może z powodu ich niezapłacenia zarządzić protest wekslowy (za Gaz. Sądowa Warszawska, 1927r. nr 8 s. 105)”
Autor nie zgadza się z wyżej przedstawionym poglądem. Być może słusznie, wziąwszy pod uwagę, że pisał to w 1927r. Prawo wekslowe z 1936r. definitywnie uregulowało tę kwestię (art. 91pw.: Organ sporządzający protest jest upoważniony i obowiązany do odbioru zapłaty i do pokwitowania. W przypadku takiej zapłaty połączone z nią koszty tego organu ponosi osoba, przeciw której protest miał być dokonany.)
Wróblewski Stanisław Zbędność protestu u domicyljata Przegląd Prawa Handlowego 1926r. s. 97
Czy konieczne jest dokonywanie protestu u domicyliata, będącego jednocześnie posiadaczem weksla, w celu dochodzenia należności od akceptanta?
„Weksel przed upływem terminu płatności był w posiadaniu powoda, który był wierzycielem i równocześnie domicyljatem. W myśl zasady, uznanej przez sąd małopolski za słuszną, powód nie potrzebował w tych warunkach protestu, aby zachować prawa wekslowe do akceptanta. Ale i wówczas, gdyby się zakwestionowało jego posiadanie przed upływem terminu do protestu, protest przedstawia się jako zbyteczny, albowiem weksel przez domicyljata nie został zupełnie puszczony w obieg. W tych warunkach należało utrzymać w mocy wydany na korzyść powoda wekslowy nakaz zapłaty.”
Zaniewicz Alfred Kilku remitentów w wekslu Przegląd Prawa Handlowego, 1926r.
„Mamy ustalone, że zobowiązanie wekslowe jest niepodzielne w tym sensie, że na termin zobowiązanie powinno być wykonane całkowicie. Co X (wystawca lub akceptant) ma zrobić? Czy oddać pieniądze A czy B (remitenci), czy obu razem? Tutaj właśnie występuje kwestja solidarności. Jeżeli solidarność istnieje, to X płaci A lub B. Ale przecież wiadomo, że solidarność nie domniemywa się (art. 1197 i 1202 K.N.). Mało tego: dla dłużników w prawie wekslowym jest specjalne zastrzeżona (art. 46). O solidarności wierzycieli prawo wekslowe milczy. W związku przeto z przepisami prawa cywilnego możemy twierdzić, że remitenci A i B nie są solidarnymi wierzycielami względem X i ten nie może się uwolnić od zobowiązania wekslowego, uiszczając całkowitą należność jednemu z remitentów, chyba, że jest specjalnie zastrzeżona solidarność. Powstaje więc jedyne wyjście: X spłaca A i B łącznie. Na tem stanowisku stoi prof. Doliński (dr Aleksander Doliński. Polskie prawo wekslowe, Poznań 1925, str. 120: 'Jeżeli na wekslu oznaczonych jest kilku remitentów… łącznie A i B, to mogą oni wykonać prawa z wekslu tylko wspólnie’) i prof. Wróblewski (Stanisław Wróblewski. Polskie prawo wekslowe, Kraków 1925 s. 8).”
Żabicki A. Prawo wekslowe i czekowe Warszawa 1933
„Niniejsza praca ma na celu ułatwienie porównawczej orientacji w zagadnieniach prawa wekslowego i prawa czekowego, obowiązującego w różnych krajach, przede wszystkim Europy, oraz ważniejszych państwach pozaeuropejskich. Sądzę, że odda ona dobre usługi zwłaszcza kształcącej się młodzieży wyższych uczelni, poza tym wszystkim, którzy interesują się prawem wekslowym i czekowym.”
Jak powstały pojęcia ’weksel suchy’ i ’weksel martwy’?:
weksel suchy – bo w czasie rozwoju weksli nie wysyłano takich weksli 'za wodę’, tzn. nie posługiwano się nimi dla transakcji zamorskich.
weksel martwy – ponieważ nie wychodziły poza miejsce wystawienia i nie były oprocentowane, przeważnie używane na zabezpieczenie wierzytelności (długu) z innego tytułu powstałej.
Autor nieznany Protestowanie weksli niezupełnych Przegląd Notarialny 1936r. nr 19
„Notariusz, przyjmując weksel do protestu, powinien zbadać, czy weksel ten odpowiada warunkom przewidzianym w prawie wekslowym. W razie stwierdzenia, że dokument zawiera braki, jest 'wekslem niezupełnym’ (in blanco) powinien osobie interesowanej zwrócić na to uwagę i pouczyć ją o bezskuteczności z punktu widzenia prawa wekslowego protestu, sporządzonego na podstawie takiego dokumentu. (…) Jeżeli jednak posiadacz dokumentu, mimo udzielonych mu wyjaśnień, żąda sporządzenia protestu lub jeżeli z powodu braku czasu nie można się z nim porozumieć, notariusz powinien dokument zaprotestować. Nie można bowiem uznać, że sporządzenie protestu na podstawie takiego dokumentu jest czynnością sprzeciwiającą się prawu. (…) Z drugiej strony należy również zauważyć, że niewłaściwie postąpiłby notariusz, gdyby zaprotestował 'weksel niezupełny’ bez uprzedniego zwrócenia stronie uwagi, mimo że istniała sposobność po temu, na bezskuteczność tego aktu z punktu widzenia prawa wekslowego.”
Jest jeszcze książka Izabeli Heropolitańskiej „Weksel w obrocie gospodarczym” – taki praktyczny przewodnik po wekslach. Obawiam się jednak, że od 1990r. nie było wznowienia tej książki. W ogóle nie wiem, czy obecnie powstaje jakaś literatura nt. weksli. A szkoda, bo warto byłoby przywrócić ten papier dłużny do łask.
Akurat ten dział był w zamyśle o literaturze przedwojennej. Książkę pani Heropolitańskiej też mam z lat ’90, ale na pewno później niż z 1990.
W 2011r. właśnie p. Heropolitańska wydała swój nowy autorski komentarz do prawa wekslowego z wydania Wolters Kluwer.
Czarnecki i Bagińska również wznawiają swój komentarz, ostatni jaki widziałem był z 2008.
Komentarz Szpunara też był wydawany już po jego śmierci, bo w 2003r.
Tak więc trochę nowej literatury można znaleźć, i bardzo dobrze;)
Witam,
prosiłabym o Pana pomoc w sprawie jak następuje:
mam weksel dłużnika, który zmarł, został poręczony przez jego małżonkę (żyje).
Wszyscy istniejący spadkobiercy przyjęli spadek z drobrodziejstwem inwentarza, postępowanie o nabyciu spadku w toku, komornik dokonuje spisu inwentarza.
Nie mam informacji na temat spadkobierców, w jaki sposób mogę dochodzić roszczenia z weksla?
Pozdrawiam
M
@Magda: sposób prostszy – dochodzić należności wyłącznie od poręczyciela.
Sposób upierdliwszy, ale skuteczniejszy – sprawdzić w sądzie kto odziedziczył spadek, czy dobrodziejstwo inwentarza pozwoli na zaspokojenie się również ze spadkobierców i dochodzić należności od poręczyciela oraz spadkobierców wystawcy. Więcej o dochodzeniu należności z weksla od spadkobierców możesz przeczytać tutaj.
Dziękuję serdecznie za szybką odpowiedź.
Poręczyciel jest jednocześnie spadkobiercą, rozumiem, że jako poręczyciel odpowiada całym majątkiem
Tak, poręczyciel-spadkobierca odpowiada również jako poręczyciel, czyli za całe roszczenie, bez względu na to jak przyjął spadek.
Godne polecenia jest też „Prawo wekslowe” prof. Machnikowskiego (2009r., seria Biblioteka Sądowa Wolters Kluwer). Zwięźle (250 stron) i na temat. Na plus można zaliczyć wzory weksli, dobre wytłumaczenie roli weksla w nowoczesnym obrocie gospodarczym oraz nieortodoksyjne podejście do formy weksla ;)
PiU
@PiU: Muszę zrobić przegląd powojennej, a zwłaszcza aktualnej literatury wekslowej :)
Koniecznie :)