Najlepsze sposoby zabezpieczenia wierzytelności

Weksel jest jednym ze sposobów na zabezpieczenie roszczenia finansowego. Nie jest idealny (o czym niżej), niemniej jednak moim zdaniem może być uznany za optymalny pod względem wygody użycia i skuteczności.

Przedstawiam zatem mój subiektywny ranking sposobów zabezpieczenia wierzytelności pod względem ich skuteczności.

1. Kaucja w gotówce – niewątpliwie, jeśli chcemy, aby ktoś zapewnił nam zapłatę, najlepiej będzie jeśli da nam po prostu gotówkę. Kaucję taką możemy zdeponować na lokacie, funduszu inwestycyjnym itp., a w razie potrzeby będzie do naszej dyspozycji. Kaucja gotówkowa jest często stosowana przy wynajmie mieszkań, jako zabezpieczenie ewentualnych szkód wyrządzonych przez najemcę.

2. Gwarancja zapłaty – wystawiana przez banki lub zakłady ubezpieczeń. Zapewnia zapłatę przez instytucję finansową zobowiązania po wystąpieniu określonych warunków. W praktyce tak samo pewna jak kaucja w gotówce, należy jednak zwrócić uwagę, czy warunki umowy gwarancji odpowiadają beneficjentowi. Jest często stosowana w przypadku wynajmu lokali w galeriach handlowych („gwarancja zapłaty czynszu”), nieraz również w przypadku kredytu kupieckiego („gwarancja zapłaty należności handlowych”). Firmy budowlane z pewnością znają gwarancje zastępujące zapłatę wadium, albo zabezpieczające należyte wykonanie umowy lub usunięcie wad i usterek.

3. Hipoteka lub zastaw na ruchomościach – dobry sposób zabezpieczenia, jeśli nieruchomości lub ruchomości są oczywiście więcej warte niż zabezpieczana należność. Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach spieniężenie posiadanego zabezpieczenia może trwać wiele lat. Ponadto ustanowienie niektórych tego typu zabezpieczeń (np. wpis do hipoteki) jest płatne.

4. Dobrowolne poddanie się egzekucji – jest to dokument sporządzany w formie aktu notarialnego, w którym dłużnik dobrowolnie zgadza się na poddanie się egzekucji komorniczej. Zaletą takiego dokumentu jest bardzo szybka możliwość rozpoczęcia działań windykacyjnych – poprzedzona jedynie wnioskiem do sądu o nadanie klauzuli wykonalności (którą zresztą można uzyskać na długo przed koniecznością użycia tego tytułu egzekucyjnego). Wadą jest konieczność korzystania z usług notariusza, co kosztuje. Ponadto, podobnie jak wszystkie dalej opisane sposoby zabezpieczenia roszczeń – skuteczność zabezpieczenia zależy od stanu majątkowego dłużnika w momencie rozpoczęcia egzekucji. Zasada „z pustego i Salomon nie naleje” zawsze ma zastosowanie.

5. Weksel – umożliwia stosunkowo szybkie uzyskanie tytułu wykonawczego (który musi być jednak poprzedzony pozwem i nakazem zapłaty). Z pewnością weksel nie jest tak szybki  w egzekucji jak dobrowolne poddanie się egzekucji, niemniej jednak ma tę zaletę, iż weksel o wiele łatwiej wystawić. Oddzielenie samej wierzytelności wekslowej od causy (pierwotnego powodu zaistnienia zobowiązania) minimalizuje ryzyko wdania się w długi spór sądowy dotyczący pozawekslowych ustaleń. Nawet w przypadku wniesienia przez dłużnika zarzutów, jest możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego, a w najgorszym przypadku – zabezpieczającego. W prosty sposób możemy sprzedać weksel lub zapłacić nim w swojej transakcji.

6. Inne umowy pisemne – zazwyczaj umożliwiają przeprowadzenie sprawy w postępowaniu upominawczym. Jeśli już będzie to nawet postępowanie nakazowe (np. podpisany i zaakceptowany przez dłużnika rachunek) – wniesienie przez dłużnika zarzutów uniemożliwia przeprowadzenie egzekucji.

7. Umowy ustne – do których można w praktyce zaliczyć również umowy, których potwierdzeniem jest fax, mail, skan, nawet jeśli zawiera obraz podpisu strony. W przypadku sporu nie stanowią wiarygodnego dowodu.

8. Bez umowy – w praktyce o „braku umowy” mówimy wówczas, jeśli została zawarta umowa ustna, ale jedna ze stron (od której żądamy realizacji jej ustaleń), wypiera się jej zawarcia.

Widać wyraźnie, że w codziennych sprawach biznesowych i prywatnych, zastosowanie będą miały wszelkiego rodzaju umowy ustne, pisemne oraz weksel. Z uwagi na to, że weksel zazwyczaj jest najskuteczniejszym sposobem zabezpieczenia spośród tych trzech wymienionych, warto nauczyć się stosować właśnie jego. Dobrze skonstruowany weksel w praktyce można dostosować do każdej transakcji.