Weksel – jak wszystko – czasem może zaginąć, lub ulec zniszczeniu w sposób uniemożliwiający jego użycie. Co wówczas należy zrobić? Od strony teoretycznej reguluje to art. 96 i kolejne prawa wekslowego.

Art. 96
Ten, komu weksel zaginął, może żądać od sądu rejonowego miejsca płatności weksla uznania go za umorzony.

We wniosku należy podać istotną treść weksla oraz uprawdopodobnić jego utratę, jak również interes prawny, który uzasadnia żądanie umorzenia.

Sąd przez ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym wezwie posiadacza zaginionego weksla do zgłoszenia się w ciągu sześćdziesięciu dni i do okazania weksla sądowi.

Termin ten biegnie od dnia płatności weksla, a gdyby wniosek zgłoszono po terminie płatności lub gdyby termin płatności weksla nie był oznaczony – od dnia ogłoszenia. Końcowy dzień terminu powinien być oznaczony w ogłoszeniu według daty kalendarza.

Jeżeli w ciągu terminu oznaczonego w wezwaniu, nikt nie zgłosi się z wekslem, sąd wyda orzeczenie, uznające weksel za umorzony.

Jeżeli natomiast posiadacz weksla zgłosi się przed wydaniem orzeczenia, sąd umorzy dalsze postępowanie po przesłuchaniu interesowanych stron i po okazaniu weksla żądającemu umorzenia.

Zarówno o wszczęciu postępowania, jako też o jego wyniku sąd zawiadomi trasata i wszystkich dłużników wekslowych, wskazanych przez żądającego umorzenia weksla.

[…]

Art. 100
Na podstawie orzeczenia, uznającego weksel za umorzony, można wykonywać wszystkie prawa z weksla.

Kto może wystąpić o umorzenie weksla?

Ten, komu weksel zaginął, czyli ten, kto był w jego posiadaniu w momencie zaginięcia. Z treści przepisu jasno wynika, że o umorzenie weksla nie może wnosić wystawca, jeśli weksel znajdował się u jednego z wierzycieli.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 r. (sygn. akt III CZP 98/09).
Legitymowany na podstawie art. 96 Prawa wekslowego do żądania umorzenia weksla jest jedynie ten, kto wekslem władał w chwili jego zaginięcia. (zobacz uzasadnienie Sądu Najwyższego)

Gdzie i jak występuje się o umorzenie weksla?

O umorzenie występuje się do sądu. We wniosku należy – oprócz elementów niezbędnych pismu procesowemu – podać treść samego weksla, jak i podać okoliczności, w jakich doszło do zaginięcia lub jego zniszczenia. Należy również wskazać wszelkie posiadane inne dowody na istnienie zobowiązania wekslowego (np. jego kserokopię, dowody ze świadków, umowy, których weksel był zabezpieczeniem lub zapłatą itp.).

Co się dzieje po umorzeniu weksla?

Na podstawie postanowienia sądu umarzającego weksel można realizować wszystkie prawa z zaginionego weksla. Można zatem dochodzić należności od dłużników wekslowych tak, jakby weksel istniał.

Problem z umorzeniem weksla in blanco

W przypadku weksli in blanco mogą wystąpić dwa problemy. Po pierwsze umorzonego weksla „nie można uzupełnić”. Czyli jeśli chcemy umorzyć weksel, który był wekslem in blanco i brakuje mu – na przykład – wpisanej sumy wekslowej, po otrzymaniu postanowienia o umorzeniu, nie będziemy mogli dochodzić roszczenia, weksel nie posiadał bowiem podanej kwoty zobowiązania. Jedyną korzyścią z umorzenia takiego weksla będzie brak możliwości dochodzenia z niego należności, jeśli sam blankiet weksla zostałby kiedyś odnaleziony.

Po drugie: aby weksel mógł być umorzony, musi mieć unikalną, jednoznaczną treść. Sąd nie umorzy weksla, jeśli będzie ona zbyt skąpa. Na przykład weksel in blanco o treści:

Warszawa, dnia … … … …

Dnia … … … … … … zapłacę za ten weksel na zlecenie … … … … … … sumę … …

(podpis)

nie powinien zostać umorzony, ponieważ wydanie takiego postanowienia nie przyniesie żadnych skutków. Postanowienie o umorzeniu weksla powinno jednoznacznie identyfikować dany weksel, aby nie mógł być wykorzystany w przyszłości. Tymczasem powyższy weksel in blanco po uzupełnieniu będzie innym dokumentem, o innej treści, a z treści uzupełnionego weksla nie będzie wynikać, iż był on kiedyś wekslem in blanco, o którym wspominałoby ewentualne postanowienie o jego umorzeniu.

Wierzyciel nie chce (nie może) oddać weksla, co robić?

Zgodnie z treścią przepisu, to posiadacz weksla, a nie wystawca, może wnieść o jego umorzenie. Jeśli problemem jest zaginiony weksel zupełny, najlepszym sposobem postępowania dłużnika jest brak zapłaty za weksel do momentu jego odnalezienia lub umorzenia.

W przypadku zaginięcia weksla in blanco, który jedynie zabezpieczał inne roszczenie, już spłacone, to wierzyciel powinien wystąpić o jego umorzenie, pod warunkiem że takie umorzenie jest możliwe (o czym pisałem wyżej). Czasem jednak wierzyciel nie może, lub z sobie znanych powodów nie chce wystąpić o umorzenie weksla. Trudno jest w takim przypadku dać jakąś konkretną radę. Przede wszystkim dłużnik powinien posiadać dobrze skonstruowaną umowę wekslową umowę wekslową, uniemożliwiającą wykorzystanie takiego weksla w przyszłości. Jeśli dłużnik (wystawca) w nieodpowiedni sposób dopuszcza do wystawienia weksla in blanco (np. poprzez niedokładne opisanie kto, kiedy i na jakich warunkach może wypełnić weksel, jak również nie dbając o to, aby z treści weksla wynikało na czyją rzecz i na zabezpieczenie jakiego roszczenia był dany), naraża się wówczas na niebezpieczeństwo wypełnienia zaginionego weksla przez nieuprawnioną osobę i brak możliwości obrony przed takim roszczeniem. Na tego typu zaniedbania dobrych rad nie ma…

Sposób wystawienia weksla in blanco w bezpieczny sposób opisany jest tutaj.