Weksel jest papierem cennym. Ustanawia zobowiązanie bezwarunkowe, niezależne od jakiegokolwiek zdarzenia. Ustala dług pieniężny, ściśle określony co do sumy. Zawiera abstrakcyjną obietnicę zapłaty. Obietnicę jednostronną w której wierzyciel ma jedynie prawa, a nie obowiązki. Jest przeważnie papierem obiegowym na zlecenie. Musi zadość czynić pewnym warunkom formalnym, a przede wszystkim zawierać wzmiankę, iż jest wekslem. Zobowiązuje ‘wekslowo’ wszystkie osoby, które się na nim podpiszą.

Weksel za gotówkę to pożyczka i podlega PCC?

23 maja 2016 by Leave a Comment

„Jeśli konkubent przekazuje partnerowi pieniądze na zakup nieruchomości, a w zamian jako zabezpieczenie dostaje weksel, to mamy do czynienia z typową pożyczką – uznał NSA.”

Taką informacją straszy nas artykuł w Gazecie Prawnej (pełny dostęp płatny, ale nie warto kupować).

Czy coś się zmieniło? Do tej pory wszelkie orzeczenia i interpretacje podatkowe potwierdzały, że operacja taka nie jest pożyczką.

Na szczęście to, co jeszcze możemy przeczytać bezpłatnie wyjaśnia nam, że nie jest to sytuacja opisana w tytule:

Chodziło o związek konkubentów, którzy wspólnie mieli kupić ziemię pod przyszłą budowę. Jednak za całość zapłaciła konkubina. Przelała pieniądze z własnego konta, a konkubent wystawił jej weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, z której wynikało zobowiązanie na kwotę 1,5 mln zł. Dzięki temu konkubent stał się również współwłaścicielem gruntu.

Nie możemy mieć do czynienia z „pieniędzmi za weksel”, podczas gdy sam weksel jest wekslem in blanco, a konkubenci ustnie (choćby nieświadomie) siłą rzeczy musieli zawrzeć inną umowę – w tym przypadku umowę pożyczki. Tak jak zostało to opisane w tym omawianym już przeze mnie orzeczeniu.

Z czasów gdy pisywałem do Gazety Prawnej z artykułami na tematy wekslowe wiem, że tytuły artykułów i śródtytuł, a nawet leady (pogrubione „wstępy” na początku artykułu) nie pochodzą od autora. Zatem Łukasz Zalewski, który jest autorem tego omówienia, nieświadomie padł ofiarą redaktorów Gazety Prawnej.
weksel za gotowke

Filed Under: Bez kategorii Tagged With:

Weksel w filmie „Hallo Szpicbródka”

12 listopada 2014 by 6 komentarzy

W wielu polskich filmach z okresu przedwojennego, jak również z późniejszych filmów, których akcja dzieje się w tamtym okresie, możemy znaleźć wiele ciekawych motywów wekslowych (choć – oczywiście – motywy takie można także znaleźć we współczesnych produkcjach traktujących o współczesnych czasach).

Przykładem może być film-musical „Hallo Szpicbródka” z 1978 roku, opowiadający historię przedwojennego kasiarza, który wkupuje się w bycie wspólnikiem w teatrze, aby pod pozorem remontu przez jego podziemia włamać się do położonego obok banku. Sam teatr cienko przędzie, dyrektor płaci klakierom wekslami i potem ma problem ze spłatą długów. Nowy wspólnik, który chce uchodzić za majętnego, wykupuje zobowiązanie:

Z powyższego można wyciągnąć praktyczny wniosek – dla osoby postronnej dowodem istnienia długu jest sam weksel – proszę zauważyć, że grający w tym przypadku przez Piotra Fronczewskiego nabywca weksla nawet słowem nie zwraca się do stojącego obok wystawcy – widząc wystawiony przez niego weksel z góry zakłada, że dług taki istnieje. Nie interesuje go przy tym powód, dla którego weksel został wystawiony. Wystawca weksla powinien zatem pamiętać, że wystawiając weksel kreuje dług oparty wyłącznie o ten dokument. W przypadku jeśli wystawca chce w drodze wyjątku umówić się z remitentem, że jego pociągnięcie od odpowiedzialności z weksla będzie uzależnione od pozawekslowego warunku, powinien zastosować do tego rektaweksel, czyli weksel z zakazem indosowania (sprzedaży). Czyniąc inaczej (a tym bardziej, podpisując goły blankiet weksla) sam wystawca rażąco się zaniedbuje – wówczas próba imputowania rażącego niedbalstwa nabywcy wekslu – jak to często ma miejsce w zarzutach – jest tylko próbą ukrycia przez wystawcę swoich błędów. Istnieją klauzule wekslowe mające na celu danie do zrozumienia osobom postronnym, że przed nabyciem powinni zapoznać się z umową wekslową i zbadać zasadność wypełnienia weksla. Niestosowanie ich przez wystawcę zwalnia nabywcę z domyślania się czegoś, co nie wynika z treści weksla.

***

W innej scenie – komornik, z którym wielu wierzycieli zechciałoby współpracować i dziś – „gdzie jest kasa?!” na powitanie, a dalej same zajęcia, zwane tam zasekwestrowaniem – lustro bez oprawy – 20zł, krzesło – 30zł, frak na aktorze, sukienka na tancerce – dla tego komornika nie ma ruchomości nie do zajęcia :)

Filed Under: Bez kategorii Tagged With: , ,

O wekslu, pożyczce i PCC – artykuł w rp.pl

15 listopada 2010 by Leave a Comment

Sprawa zastąpienia umowy pożyczki wekslem dość często jest poruszana zarówno w orzeczeniach izb skarbowych, jak i w artykułach prasowych. Sam pisałem o tym między innymi tutaj. Zasadniczo zastosowanie weksla zastępuje konieczność zawierania umowy pożyczki i opłaty wiążącego się z nią podatku od czynności cywilnoprawnych, aczkolwiek zależy to w dużej mierze od tego, jak cała sytuacja zostanie przedstawiona urzędnikom w czasie ewentualnej kontroli skarbowej.

W dzisiejszej (15 listopada 2010r.) Rzeczpospolitej (dostęp płatny) ukazał się artykuł, gdzie została potwierdzona możliwość uniknięcia PCC, zastępując umowę pożyczki wekslem.

„Od pożyczki firma nie zawsze zapłaci daninę” Monika Pogorzewska

Fiskus potwierdza, że wystawienie weksla własnego nie powoduje powstania obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. To dlatego, że ustawa o PCC zawiera zamknięty katalog czynności podlegających tej daninie (art. 1). Wymienia m. in. umowy sprzedaży  i pożyczki oraz umowy spółki. Emisja i sprzedaż weksla zaś nie zostały w tym katalogu uwzględnione. Są więc korzystniejsze dla firm.

Z pozoru wydaje się to logiczne, niemniej jednak chciałbym jeszcze zobaczyć odpowiedź urzędu na pytanie: „Czy sprzedaż weksla jest sprzedażą praw majątkowych, która podlega opodatkowaniu PCC zgodnie z art. 1 ust. 1 punkt „a” ustawy o PCC?” Nie do końca bowiem dla mnie jest oczywiste, że sprzedaż weksla nie jest właśnie sprzedażą prawa majątkowego, od którego  należy się 1% podatku.

Czytamy dalej:

Urząd się zgadza

O tym, że jest to [weksel zamiast pożyczki i brak PCC] coraz częściej stosowane rozwiązanie świadczy m. in. interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie (nr IPP-B2/436-213/10-2/MZ). Sprawa dotyczyła spółki, która zamierza wystawić weksle własne na rzecz funduszu inwestycyjnego zamkniętego (FIZ). Wnioskodawca będzie otrzymywać od FIZ kwotę niższą od wartości nominalnej weksla. W chwili przedstawienia weksla do wykupu zobowiązany będzie do wypłaty na rzecz FIZ kwoty nominalnej. […] Dyrektor IS zgodził się, że czynność wystawienia weksla własnego na rzecz FIZ i zapłata przez FIZ nie rodzi obowiązku podatkowego.

Pełna treść pytania oraz wydanej interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z dnia 17.06.2010 r. (data wpływu 22.06.2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie wystawienia przez Wnioskodawcę weksla własnego na rzecz FIZ – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 22.06.2010 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie wystawienia przez Wnioskodawcę weksla własnego na rzecz FIZ.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca zamierza wystawiać na rzecz funduszu inwestycyjnego zamkniętego aktywów niepublicznych (dalej: „FIZ”) weksle własne. Weksle własne będą mieć wartość nominalną opiewającą na określoną kwotę pieniężną.

W związku z wystawieniem weksli własnych Wnioskodawca otrzymywać będzie od FIZ kwotę pieniężną, która będzie niższa od wartości nominalnej weksla. W momencie przedstawienia weksla do wykupu Wnioskodawca zobowiązany będzie do wypłaty na rzecz FIZ kwoty nominalnej weksla.

Wystawienie weksli własnych kreować będzie samoistne stosunki zobowiązaniowe pomiędzy Wnioskodawcą a FIZ. Wystawione weksle własne nie będą zabezpieczać innego zobowiązania (np. z tytułu umowy pożyczki). Weksle te pełnić będą wyłącznie funkcję kreującą pieniądz.

W związku z wystawieniem weksli własnych pomiędzy Wnioskodawcą oraz FIZ zawierana będzie umowa regulująca wystawienie weksla. W umowie strony określają m.in.:

  • termin emisji weksla i kwotę wekslową,
  • kwotę, po której remitent uprawniony będzie do objęcia weksla,
  • sposób dokonania przez remitenta zapłaty za weksel (przelew na rachunek bankowy),
  • uprawnienia remitenta do rozporządzania wekslem,
  • zasady odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy,
  • zobowiązanie stron do dochowania należytej staranności,
  • zobowiązanie stron do poufności.

Umowa nie będzie natomiast regulować kwestii terminu wykonania zobowiązania wynikającego z wystawionych weksli własnych oraz sposobu wykonania tego zobowiązania. Kwestie te będą określone bezpośrednio na dokumencie weksla.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy w związku z wystawieniem przez Wnioskodawcę weksla własnego FIZ i zapłatą przez FIZ za wystawiony weksel Wnioskodawcy po stronie Wnioskodawcy powstanie obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych…

Zdaniem Wnioskodawcy:

W związku z wystawieniem weksla ani zapłatą przez FIZ kwoty pieniężnej z tego tytułu na rzecz Wnioskodawcy nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

1.

Podstawą prawną emisji weksli są przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 r., Nr 37, poz. 282 ze zm.-dalej: „Prawo wekslowe”). Zgodnie z przepisami Prawa wekslowego, weksel jest dokumentem stanowiącym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie, w określonym terminie i miejscu przez wystawcę weksla lub osobę przez niego wskazaną określonej na wekslu sumy pieniędzy. Emisja weksla własnego jest zdarzeniem powodującym powstanie określonych praw i obowiązków, a mianowicie po stronie nabywcy powstaje powinność wpłaty kwoty nabycia, natomiast dla wystawcy bezwarunkowy obowiązek zapłaty określonej w nim kwoty pieniężnej, czyli zobowiązanie do wykupu weksla po jego okazaniu.

Zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji faktycznej, która była podstawą do wystawienia i wręczenia weksla, nabierając charakteru samodzielnego i abstrakcyjnego. W szczególności ma to miejsce w sytuacji takiej, jak opisana w stanie faktycznym wniosku, tj. gdy wystawiony weksel nie spełnia roli zabezpieczającej (np. dla udzielonej pożyczki, czy kredytu), lecz kreuje samoistny stosunek zobowiązaniowy.

W przeciwieństwie bowiem do weksli in blanco, które jako weksle o charakterze gwarancyjnym służą przede wszystkim zabezpieczaniu należnego wierzycielowi świadczenia z innego stosunku zobowiązaniowego, weksle własne mogą pełnić funkcje kredytowe i nie być związane z należnościami wynikającymi z innych tytułów. Weksel własny nie musi zostać bowiem wystawiony wyłącznie w celu zabezpieczenia innej wierzytelności. Stosunek wekslowy nie ma charakteru akcesoryjnego i jego byt nie jest zależny od istnienia innego stosunku prawnego. W rozważanym stanie faktycznym, weksle własne wystawiane przez Wnioskodawcę będą mieć charakter kreujący pieniądz, a ich wystawienie można porównać do emisji obligacji lub innych papierów wartościowych o charakterze dłużnym.

Zakres przedmiotowy ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz. U. z 2007 r., Nr 68, poz. 450 – dalej: „Ustawa o PCC”) określony został w Rozdziale 1 zatytułowanym „Przedmiot opodatkowania”. W doktrynie prawa podatkowego (por. J. Zdanowicz, Podatek od czynności cywilnoprawnych, Warszawa 2009) podkreśla się, że art. 1 Ustawy o PCC regulujący przedmiot opodatkowania tym podatkiem jest katalogiem zamkniętym. Oznacza to, ze tylko czynności cywilnoprawne expressis verbis wymienione w tym artykule i tylko w takim zakresie podlegają opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Stanowisko doktryny znajduje także potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych (patrz np. wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 października 2006 r. sygn. III SA/Wa 2215/06) oraz w interpretacjach wydawanych przez organy podatkowe (patrz np. pismo Naczelnika Pierwszego Wielkopolskiego Urzędu Skarbowego z dnia 24 września 2007 r. sygn. ZP/436-29/3/07, pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego Warszawa-Ursynów z dnia 26 kwietnia 2005 r. sygn. us.38/436/RM/ART14A/61/pcc/2/2005, pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 17 listopada 2008 r., sygn. ITPB2/436-98/08/TJ, pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 12 sierpnia 2008 r., sygn. ITPB2/436-72/08/TJ). Ponadto należy podkreślić, że powszechnie akceptowany jest pogląd, zgodnie z którym czynność cywilnoprawna spoza katalogu art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, „nawet jeżeli wywołuje skutki gospodarcze takie same lub podobne do tych, które zostały w katalogu wymienione” (tak np. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z dnia 17 listopada 2008 r., sygn. ITPB2/436-98/08/TJ).

Zgodnie z art. 1 Ustawy o PCC opodatkowaniu podlegają:

  • umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
  • umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
  • umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
  • umowy dożywocia,
  • umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
  • ustanowienie hipoteki,
  • ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
  • umowy depozytu nieprawidłowego,
  • umowy spółki.

Opodatkowaniu podlegają również zmiany wyżej wymienionych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Opodatkowaniu podlegają również orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak wyżej wymienione czynności cywilnoprawne

W analizowanym przypadku nie jednak żadnej dodatkowej w stosunku do wystawienia weksla czynności cywilnoprawnej. W szczególności strony nie zawierają żadnej umowy cywilnoprawnej dotyczącej rozliczeń związanych z wystawieniem weksla.

Jak wskazano powyżej, katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jest katalogiem zamkniętym. Oznacza to, że jeżeli dana czynność cywilnoprawna nie została w nim wymieniona, nie podlega ona opodatkowaniu tym podatkiem. Zdaniem Wnioskodawcy nie budzi wątpliwości, że wystawienie weksla własnego nie obejmuje swoim zakresem znaczeniowym żadnej z czynności wymienionych w art. 1 ust. 1 Ustawy o PCC. W związku z tym należy uznać, że wystawienie weksla własnego przez Wnioskodawcę i jego objęcie przez FIZ za wynagrodzeniem nie powoduje powstania po stronie Wnioskodawcy obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

W praktyce organów podatkowych oraz orzecznictwie sądów administracyjnych pojawiły się jednak poglądy, zgodnie z którymi jakkolwiek samo wystawienie weksla nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, podatkowi temu może jednak podlegać pierwotna czynność cywilnoprawna na postawie której zostały wypłacone pieniądze, o ile jest jedną z czynności wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 Ustawy o PCC. W konsekwencji to charakter tej właśnie czynności ma decydujące znaczenie dla określenia, czy w danym przypadku ma miejsce opodatkowanie podatkiem o czynności cywilnoprawnych.

Jak wspomniano powyżej, zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji faktycznej, która była podstawą do wystawienia i wręczenia weksla nabierając charakteru samodzielnego i abstrakcyjnego. W szczególności ma to miejsce w sytuacji, gdy wystawiony weksel nie spełnia roli zabezpieczającej, lecz jest samoistnym stosunkiem zobowiązaniowym.

Podkreślić bowiem należy, że jakkolwiek abstrakcyjność zobowiązania wekslowego nie wyklucza istnienia stosunków pozawekslowych, jednakże byt prawny, tych ostatnich jest obojętny dla treści i bytu zobowiązania wekslowego. Oznacza to, że roszczenie wekslowe jest niezależne od istnienia lub nieistnienia, a także skuteczności roszczeń z ewentualnego pozawekslowego stosunku podstawowego, bowiem weksel jako nieakcesoryjny, od chwili jego powstania materializuje samoistne roszczenie, którego jest źródłem. Charakterystyczną cechą zobowiązania wekslowego jest jedynie inkorporacja bezwarunkowego przyrzeczenia zapłaty sumy pieniężnej, a sam weksel funkcjonuje w oderwaniu od istnienia (ważności) oraz treści stosunku podstawowego. Emisja weksla i powstanie zobowiązania wekslowego nie wymaga zatem, aby pomiędzy wystawcą a remitentem istniał jakikolwiek inny stosunek (stosunek podstawowy). Zobowiązanie wynikające z emisji weksla własnego na rzecz remitenta będzie ważne, nawet jeżeli (jak to ma miejsce w opisanym we wniosku stanie faktycznym) pomiędzy wystawcą weksla i remitentem nie istnieje żaden taki stosunek.

Jak wskazano w stanie faktycznym, wraz z wystawieniem weksla własnego, pomiędzy Wnioskodawcą i FIZ podpisywana będzie umowa regulująca wystawienie weksla określająca warunki na jakich weksel będzie wystawiony.

Umowa nie będzie jednak określać terminu wykonania zobowiązania wynikającego z weksla własnego, jak również sposobu wykonania tego zobowiązania. Kwestie te będą bowiem określone na samym dokumencie wekslowym.

W konsekwencji, nie można zdaniem Wnioskodawcy uznać, że umowa regulująca wystawienie weksla kreować będzie jakiś samodzielny stosunek zobowiązaniowy, który w swej treści mógłby odpowiadać jednej z czynności wymienionych w art. 1 ust. 1 Ustawy o PCC.

W szczególności, zdaniem Wnioskodawcy, umowa regulująca wystawienie weksla nie może być interpretowane jako zawarcie umowy pożyczki pomiędzy stronami. Umowa pożyczki została zdefiniowana w art. 720 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U z 1964 r. nr 16 poz. 93 – dalej Kodeks cywilny). Z przepisu tego wynika, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Wystawienie weksli, do którego odnosi się umowa regulująca wystawienie weksla, jest natomiast regulowane przez zupełnie inny akt prawny – Prawo wekslowe. Ponadto weksel stanowi papier wartościowy, do którego odnoszą się przepisy szczególne zawarte w art. 921(6) – 921(16) Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że „wystawienie weksla” i zawarcie umowy pożyczki stanowią na gruncie Kodeksu cywilnego dwie odmienne instytucje prawne.

W odniesieniu do stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę należy zatem uznać, że z chwilą objęcia przez FIZ weksla własnego wystawionego przez Wnioskodawcę podstawą do uzyskania sumy wekslowej przez FIZ (ewentualnie indosatariuszy) jest wyłącznie weksel, traktowany jako papier wartościowy.

Dochodzenie zaś ewentualnej zapłaty sumy wekslowej zostanie poddane reżimom dotyczącym weksli, co oznacza chociażby, iż termin przedawnienia roszczenia z weksla będzie określany zgodnie z Prawem wekslowym a nie Kodeksem cywilnym.

W konsekwencji nie można zdaniem Wnioskodawcy uznać, że zapłata przez FIZ na rzecz Wnioskodawcy określonej kwoty pieniężnej w zamian za weksel własny Wnioskodawcy, jest wydaniem pieniędzy na podstawie umowy pożyczki bowiem zapłata ta jest dokonywana tylko i wyłącznie w związku z wystawieniem przez Wnioskodawcę abstrakcyjnego papieru wartościowego, jakim jest weksel. W konsekwencji, transakcja ta nie może podlegać opodatkowaniu na zasadach właściwych dla umowy pożyczki.

Wystawienie weksla własnego nie może być także utożsamiane ze sprzedażą weksla jako papieru wartościowego. Ze względu na to, że wystawienie weksla powoduje zaistnienie samoistnego stosunku zobowiązaniowego nie istnieje konieczność zawierania dodatkowej umowy cywilnoprawnej pomiędzy Wnioskodawcą a FIZ, na podstawie której weksel jest przenoszony. Analiza przepisów Prawa wekslowego prowadzi do wniosku, iż emisja weksla oraz jego objęcie nie następuje w wyniku zawarcia z wystawcą weksla umowy sprzedaży.

Umowa regulująca wystawienie weksla nie kreuje zatem jakiegoś dodatkowego, w stosunku do zobowiązania wekslowego, zobowiązania do zapłaty określonej kwoty pieniędzy. Obowiązek zapłaty określonej kwoty pieniędzy wynikał będzie wyłącznie z wystawionego przez Wnioskodawcę weksla własnego.

Mając na uwadze powyższe, wystawienie weksla własnego przez Wnioskodawcę i jego objęcie przez FIZ, nie będzie powodować po stronie Wnioskodawcy obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

2.

Niezależnie od argumentacji przytoczonej w pkt 1, nawet gdyby uznać, iż w związku z wystawieniem przez Wnioskodawcę weksla własnego na rzecz FIZ dochodzi do zawarcia pomiędzy stronami umowy pożyczki (chociaż, jak wskazano w pkt 1 powyżej, twierdzenie takie jest całkowicie nieuzasadnione w stanie faktycznym opisanym przez Wnioskodawcę), to na Wnioskodawcy i tak nie będzie ciążył obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Fundusze inwestycyjne są osobami prawnymi, których działalność regulowana jest ustawą z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U z 2004 r. Nr 146 poz. 1546 – dalej: „Ustawa o funduszach inwestycyjnych”). Wyłącznym przedmiotem działalności funduszy jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w określonych przypadkach również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Jednym z typów funduszy inwestycyjnych jest fundusz inwestycyjny zamknięty. Zgodnie z art. 153 ust. 1 pkt 1 Ustawy o funduszach inwestycyjnych, fundusz inwestycyjny zamknięty może, w zakresie swojej działalności oraz przy uwzględnieniu celu inwestycyjnego funduszu, udzielać pożyczek pieniężnych do wysokości nie wyższej niż 50% wartości aktywów funduszu, z tym że wysokość pożyczki pieniężnej udzielonej jednemu podmiotowi nie może przekroczyć 20% wartości aktywów funduszu.

Zgodnie z art. 5 ust 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarowi usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54 poz. 535 – dalej: „Ustawa o VAT”), opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, natomiast świadczeniem usług jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

Art. 15 ust. 1 i 2 Ustawy o VAT precyzuje, że podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza zaś w rozumieniu ustawy VAT obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy.

Z uwagi na harmonizację prawa podatkowego w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, należy mieć na uwadze przepis art. 2 ust. 1 lit. c Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. (dalej: „Dyrektywa”). Przepis ten stanowi, iż opodatkowaniu VAT podlega odpłatne świadczenie usług na terytorium państwa członkowskiego przez podatnika działającego w takim charakterze. Interpretacja tego przepisu powinna mieć na względzie również przepis art. 9 Dyrektywy, który definiuje pojęcie podatnika jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą bez względu na cel i rezultaty, a działalność gospodarczą jako wszelką podejmowaną działalność, a w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Regulacje Ustawy o VAT, definiujące podatnika VAT są właściwie tożsame z uregulowaniami z Dyrektywy. Natomiast nieco odmiennie, w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, została zdefiniowana działalność gospodarcza. Przepis ten stanowi, iż poza zakresem wskazanym w Dyrektywie działalność gospodarczą stanowią również czynności wykonane jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Tym samym, polska ustawa o VAT rozszerza definicję pojęcia działalności gospodarczej oraz zakres czynności będących przedmiotem opodatkowania VAT. Niemniej jednak na taką okoliczność zezwala sama Dyrektywa, która w art. 12 stanowi, iż za podatnika państwa członkowskie mogą uznać każdego, kto okazjonalnie dokonuje transakcji związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Co do zasady czynności dokonywane przez podmioty będą stanowiły działalność gospodarczą jeżeli są wykonywane w sposób ciągły, stały. Jednakże za działalność gospodarczą uznane zostanie również jednorazowe wykonanie czynności, gdy z okoliczności w jakich czynność została wykonana wynika zamiar dokonywania owych czynności w sposób częstotliwy. Zatem decydujące dla uznania udzielenia pożyczki za działalność gospodarczą, a w konsekwencji za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, będzie miał zamiar, jaki przyświecał pożyczkodawcy w chwili udzielenia pożyczki. Podobne stanowisko zajął WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 2 lipca 2009 r. (sygn. I SA/Wr 194/09), który stwierdził, co następuje:

„Podatnikiem VAT jest ten, kto dokonuje czynności handlu, produkcji, świadczenia usługi także wtedy, gdy czynność taka dokonywana jest przez niego jednorazowo, lecz w taki sposób, że wyraźnie wynika z niej zamiar handlu, produkcji, świadczenia usługi, tj. obiektywny zamiar prowadzenia takiej działalności”. .

Z dalszej treści uzasadnienia wyżej przytoczonego orzeczenia jasno wynika, iż działalność gospodarcza w rozumieniu przepisów ustawy VAT winna być prowadzona przez profesjonalistów. Wyłącznie czynności stanowiące działania podejmowane przez podatnika w charakterze podatnika VAT podlegają przepisom Dyrektywy oraz ustawy o VAT. W interpretacjach podatkowych często wskazuje się, iż podejmowanie czynności w charakterze podatnika VAT oraz podleganie w tym zakresie ustawie o VAT uzależnione jest od tego, czy podatnik działa w ramach obrotu nieprofesjonalnego czy profesjonalnego. Np Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji z dnia 18 maja 2010 r. (sygn. ITPB2/436-64/10/TJ) stwierdził, że „podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają wyłącznie czynności cywilnoprawne podejmowane w ramach obrotu nieprofesjonalnego, natomiast obrót zawodowy (profesjonalny) objęty został podatkiem od towarów i usług. Zatem, nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych te czynności cywilnoprawne, których dokonanie rodzi obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług.

Udzielanie pożyczek przez podatnika prowadzące działalność w zakresie usług finansowych (takiego jak FIZ) spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu VAT, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie usług finansowych, w związku z jej prowadzeniem, bez wątpienia należy zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku VAT.

Czynności polegające na udzielaniu przez FIZ pożyczek pieniężnych świadczone poza systemem bankowym zaliczane są do grupy usług pośrednictwa finansowego, sklasyfikowanego w sekcji J dział 65 PKWiU, a tego rodzaju działalność mieści się w definicji działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy. Wobec powyższego udzielanie pożyczek przez FIZ podlega regulacjom zawartym w Ustawie o VAT.

Podstawowa stawka podatku zgodnie z przepisem art. 41 ust. 1 Ustawy o VAT wynosi 22%. Jako odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania, zastosowanie obniżonej stawki podatku lub zwolnienie z opodatkowania podatkiem od towarów i usług możliwe jest jedynie w przypadku wykonywania czynności ściśle określonych w Ustawie o VAT oraz w przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, zwalnia się od podatku usługi wymienione w załączniku nr 4 do Ustawy o VAT. Stosownie zaś do poz. 3 powyższego załącznika, zawierającego wykaz usług zwolnionych od podatku, zwolnione są od podatku usługi zakwalifikowane do PKWiU – sekcja J ex (65-67) tj. usługi pośrednictwa finansowego, z wyłączeniem:

  1. działalności lombardów, z wyjątkiem usług świadczonych przez banki,
  2. usług polegających na oddaniu w odpłatne użytkowanie rzeczy ruchomej,
  3. usług doradztwa finansowego (PKWiU ex 67.13.10-00.20),
  4. usług doradztwa ubezpieczeniowego oraz wyceny dla towarzystw ubezpieczeniowych (PKWiU ex 67.20.10-00.20, -00.30), z wyjątkiem świadczonych przez zakład ubezpieczeń w rozumieniu przepisów o działalności ubezpieczeniowej oraz świadczonych w tym zakresie przez podmioty działające w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń,
  5. usług ściągania długów oraz faktoringu,
  6. usług zarządzania akcjami, udziałami w spółkach lub związkach, obligacjami i innymi rodzajami papierów wartościowych, z wyjątkiem wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy,
  7. usług przechowywania akcji, udziałów w spółkach lub związkach, obligacji i innych rodzajów papierów wartościowych, z wyjątkiem wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy,
  8. transakcji dotyczących dokumentów ustanawiających tytuł własności,
  9. transakcji dotyczących praw w odniesieniu do nieruchomości.

Mając na uwadze powyższe, udzielanie przez FIZ pożyczek należy, na gruncie Ustawy o VAT, klasyfikować jako świadczenie przez FIZ usług pośrednictwa finansowego zwolnionych z VAT. W konsekwencji, nawet gdyby uznać, że wystawienie przez Wnioskodawcę weksla własnego na rzecz FIZ jest de facto pożyczką udzieloną Wnioskodawcy przez FIZ, to udzielenie takiej pożyczki powinno zostać zaklasyfikowane na gruncie Ustawy o VAT jako świadczona przez FIZ usługa pośrednictwa finansowego zwolniona z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT.

Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 4 lit. b Ustawy o PCC, podatkowi od czynności cywilnoprawnych nie podlegają czynności, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest zwolniona z podatku od towarów i usług (z wyjątkami dotyczącymi nieruchomości, umów spółki, sprzedaży akcji i udziałów, które jednak nie mają zastosowania w przedstawionym przez Wnioskodawcę stanie faktycznym). Nawet zatem w przypadku, jeżeli uznane zostanie, że na skutek wystawienia weksla własnego Wnioskodawca zaciągnął pożyczkę od FIZ, czynność ta nie będzie powodować po stronie Wnioskodawcy obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Pożyczka taka będzie bowiem na gruncie VAT klasyfikowana jako świadczona przez FIZ usługa pośrednictwa finansowego zwolniona z VAT. Konsekwentnie, na mocy przytoczonego powyżej art. 2 pkt 4 lit. b Ustawy o PCC, pożyczka ta nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Na wstępie zaznacza się, iż przedmiotem niniejszej interpretacji jest, zgodnie ze złożonym wnioskiem, ocena stanowiska Wnioskodawcy w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 09 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649) podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

  1. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
  2. umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
  3. (uchylona),
  4. umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
  5. umowy dożywocia,
  6. umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
  7. (uchylona),
  8. ustanowienie hipoteki,
  9. ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
  10. umowy depozytu nieprawidłowego,
  11. umowy spółki;

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy).

Podstawą prawną emisji weksli są przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 ze zm.). Weksel jest dokumentem stanowiącym bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie, w określonym terminie i miejscu przez wystawcę weksla lub osobę przez niego wskazaną, określonej na wekslu sumy pieniędzy.

Emisja weksla własnego jest zdarzeniem powodującym określone prawa i obowiązki, a mianowicie po stronie nabywcy powstaje powinność wpłaty kwoty nabycia, natomiast dla wystawcy bezwarunkowy obowiązek zapłaty (po okazaniu) określonej w nim kwoty pieniężnej, czyli zobowiązanie do wykupu weksla po jego okazaniu.

Zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji faktycznej, która była podstawą do wystawienia i wręczenia weksla nabierając charakteru samodzielnego i abstrakcyjnego. W szczególności ma to miejsce w sytuacji, gdy wystawiony weksel nie spełnia roli zabezpieczającej lecz jest samoistnym stosunkiem zobowiązaniowym.

Należy wskazać, iż art. 1 ust. 1 określający zakres przedmiotowy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera enumeratywny katalog czynności, których dokonanie powodować będzie konieczność zapłaty podatku. Tym samym, jeżeli dana czynność nie została wymieniona w ustawowym katalogu nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem nawet, jeżeli wywołuje skutki gospodarcze takie same lub podobne do tych, które zostały w katalogu wymienione. jednakże należy zaznaczyć, że o zakwalifikowaniu danej umowy do umów podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie decyduje nazwa, ale treść umowy.

Wyemitowanie dłużnego papieru wartościowego jakim jest weksel własny w niniejszej sprawie łączyć się będzie z otrzymaniem określonej sumy pieniężnej od nabywcy weksla.

Reasumując stwierdza się, iż czynność wystawienia weksla własnego na rzecz FIZ i zapłata przez FIZ za wystawiony weksel Wnioskodawcy, w świetle powołanych wyżej przepisów nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych. Fakt ten nie musi jednak oznaczać, że opodatkowaniu nie będą podlegały również czynności cywilnoprawne, w związku z zawarciem których wystawiony zostanie weksel. Jeżeli zatem nabycie weksla w zamian za określoną kwotę pieniężną nosiło będzie znamiona czynności określonych w art. 1 ust. 1, to wówczas będzie rodzić dla Wnioskodawcy skutki podatkowe pod warunkiem, że to na nim zgodnie z art. 4 ustawy będzie ciążył obowiązek podatkowy. Należy nadmienić, iż jeżeli nabycie weksla w zamian za określoną kwotę przybierze postać jednej z umów podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz umowa ta będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub będzie zwolniona z tego podatku, czynność ta będzie mogła korzystać z wyłączenia z opodatkowania podatkiem zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy, z uwzględnieniem wyjątków zawartych w tym przepisie.

Odnosząc się do argumentacji Wnioskodawcy opartej na treści wskazanych: postanowień, interpretacji oraz wyroków w uzasadnieniu własnego stanowiska, należy stwierdzić, iż co do zasady wiążą one w sprawie, w której zostały wydane i nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego. Tym samym nie stanowią podstawy prawnej przy wydawaniu interpretacji.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Filed Under: Bez kategorii Tagged With: ,

Odkrywanie oczywistości prawa wekslowego

5 listopada 2010 by 8 komentarzy

Art. 8
Kto podpisał weksel jako przedstawiciel innej osoby, nie będąc umocowanym do działania w jej imieniu, odpowiada sam wekslowo […]

W dzisiejszej Rzeczpospolitej na pierwszej żółtej stronie zamieszczony jest artykuł „Za weksel trzeba zapłacić” (dostęp płatny), w którym poruszana jest następujący problem:

Osoba, która podpisała weksel w imieniu firmy (np. jako prezes sp. z o.o.), nie będąc jednocześnie umocowaną do reprezentowania owego podmiotu, odpowiada za weksel prywatnie.

Jak widać, pomimo że wynika to bezpośrednio z prawa wekslowego, nie jest wszystkim znane.

„Za weksel trzeba zapłacić. Izabela Lewandowska, Rzeczpospolita 5 listopada 2010

W jej [spółki z o.o.] imieniu podpis na wekslu jako członek zarządu złożył Mariusz J. Rzecz w tym, że od roku nie pełnił on tej funkcji. Nie miał więc prawa do reprezentowania spółki ani do składania w jej imieniu jakichkolwiek oświadczeń. Spółka ta więc nie stała się poręczycielem i dług zabezpieczony wekslem w żaden sposób jej nie dotyczył.

Wierzyciel dochodził zatem należności prywatnie od rzekomego pełnomocnika.

Jednakże zasadnicze znaczenie dla wyniku sprawy miał art. 8 prawa wekslowego. Sędzia zaznaczyła, że dotyczy on także reprezentującego osobę prawną. Uchylenie skutków wynikających z tego przepisu uzasadnia tylko to, że wierzyciel wiedział, iż ten, kto podpisał weksel jako organ osoby prawnej, nim nie jest. Ciężar wykazania tego spoczywa na osobie, która się na to powołuje.

Przez nieznajomość prawa wekslowego Mariusz J. musi zapłacić 887 tysięcy złotych.

Podobny problem może wystąpić w przypadku „gołych” weksli in blanco, czyli takich, które nie zawierają między innymi daty wystawienia. Jeśli weksel taki podpisze członek zarządu w 2010r., a zostanie on uzupełniony w 2012 roku i taka data zostanie wpisana jako data wystawienia, to z takiego weksla odpowiadać będzie osoba podpisana prywatnie, jeśli w 2012r. nie będzie już umocowana do reprezentowania spółki. Jedyną możliwością obrony byłoby wykazanie, że weksel de facto został wystawiony i wręczony w 2010r., co może być trudne, zakładając świadomie podstępne działanie wierzyciela oraz fakt, że często weksle in blanco są wystawiane w sposób uniemożliwiający dłużnikom podnoszenie zarzutów wynikających z umowy wekslowej.

Szerzej problem braku daty wystawienia weksla in blanco został poruszony tutaj.

Filed Under: Bez kategorii Tagged With:

Weksle w partii politycznej po raz kolejny – tym razem w PSL

4 października 2010 by Leave a Comment

Jak donosi dzisiejsza Gazeta Wyborcza kolejna partia, po Samoobronie, wpadła na pomysł wymagania od swoich polityków podpisywania weksli.

Szczegóły są opisane w artykule, w skrócie: w związku z wyborami samorządowymi, jak i parlamentarnymi PSL chce, aby kandydujący politycy poręczyli za weksle partii do kwoty 20 tysięcy złotych.

Jak podaje tvn24.pl, weksle mają być zabezpieczeniem pożyczki, zaciągniętej przez partię. Ma ona kłopoty finansowe, między innymi z powodu odrzucenia przez Komisję Wyborczą sprawozdania finansowego partii.

Sytuacja, kiedy politycy są finansowymi zakładnikami swoich partii politycznych nie jest raczej normalna. Polityk powinien reprezentować swoje poglądy, a nie działać pod przymusem.

A może sprawa ma swoje racjonalne uzasadnienia? Polska demokracja to tylko przykrywka dla korupcji i prywaty. Przy dopływie młodego pokolenia do polityki, kończą się możliwości szantażowania ujawnieniem współpracy ze służbami PRL, czy kolejnym straszakiem będą weksle?

I strasznie, i śmiesznie…

Filed Under: Bez kategorii Tagged With:

Kiedy powstaje zobowiązanie wekslowe – teoria kreacyjna i emisyjna

27 września 2010 by 2 komentarze

Od kiedy weksel zaczyna być ważnym dokumentem niosącym za sobą zobowiązanie finansowe? Formalnie zaistnienie zobowiązania wekslowego możemy rozpatrywać z punktu widzenia dwóch teorii – kreacyjnej i emisyjnej.

Teoria kreacyjna

zakłada, że zobowiązanie wekslowe zaczyna istnieć w momencie podpisania dokumentu – zobowiązanie wekslowe powstaje przez samo podpisanie weksla, czyli przez jednostronne oświadczenie woli. Oznacza to, że jeśli podpiszemy weksel i włożymy go do szuflady, skąd zostanie ukradziony, albo położymy na oknie, skąd wypadnie na ulicę, weksel taki będzie ważny i uprawniony posiadacz mógłby żądać zapłaty.

Teoria emisyjna

zgodnie z nią nie tylko podpisanie, ale następne wręczenie weksla powoduje dopiero zaciągnięcie zobowiązania wekslowego. Jeśli zatem wystawimy weksel na rzecz pewnej osoby, ale osoba ta wejdzie w posiadanie takiego weksla nie poprzez wręczenie jej przez wystawcę lub inną uprawnioną osobę, nie dojdzie do skutecznego zaistnienia stosunku wekslowego.

Są teorie, są wyjątki

Od każdej teorii są wyjątki, w prawie wekslowym są one dosyć częste.
Wyjątkiem od teorii emisyjnej może być nabycie niewręczonego prawidłowo weksla przez kolejnego indosanta w dobrej wierze (czyli w sytuacji, kiedy nie mógł on przypuszczać, że zobowiązanie wekslowe nie istnieje), wyjątkiem od teorii kreacyjnej może być sytuacja, kiedy pomimo istnienia warunków ważnego zobowiązania, wierzytelność nie przysługuje nabywcy w złej wierze (czyli takiemu, który nabywając weksel, wiedział, albo z łatwością mógł się dowiedzieć, że wystawca nie chciał się skutecznie zobowiązać wekslowo).

Ignacy Roseblüth w swoim komentarzu do prawa wekslowego w 1936r. pisał:

Na gruncie polskiego prawa wekslowego jestem zdania, że słuszność leży pośrodku między teorią kreacyjną a teorią umowy. Z przepisów art. 1, l. 6, że weksel musi zawierać remitenta, z art. 29 o nieważności przyjęcia skreślonego przed zwróceniem wekslu i z art. 16, według którego obok posiadania potrzebny jest do legitymacji formalnej nieprzerwany ciąg indosów, wynika, że w zasadzie do powstania zobowiązania wekslowego nie wystarczy sam podpis wystawcy, lecz potrzebne jest wręczenie wekslu na podstawie porozumienia się odnośnych osób.

Z przepisu jednak art. 16, który daje legitymację formalną posiadaczowi wekslu, o ile wykaże się nieprzerwanym ciągiem indosów, choćby indosów in blanco (art. 16), lub na okaziciela (art. 12), chroniąc przed skargą windykacyjną rzetelnego nabywcę, który przy nabyciu od niewłaściciela wekslu nie dopuścił się rażącego niedbalstwa i dając mu przez to prawo rzeczowe do wekslu, oraz z przepisem art. 10, który chroni nabywcę w dobrej wierze, o ile nie dopuścił się rażącego niedbalstwa przy wekslach, podpisanych in blanco, a później wypełnionych niezgodnie z zawartym porozumieniem – wynika, że wobec rzetelnego nabywcy wekslu, osoba, która weksel podpisała, odpowiada wekslowo, jeżeli nie zapobiegła skutecznie dostaniu się weksla do obrotu bez możności rozpoznania przy należytej staranności, że podpisany na wekslu nie miał zamiaru wekslowo zobowiązać się wobec jego posiadacza.

W myśl tak ujętej konstrukcji odpowiada wobec rzetelnego nabywcy wekslu ten, kto podpisany przez niego weksel in blanco na urzędowym formularzu, po jego wykupieniu schował w biurku, bez odpowiedniego zniszczenia (przedziurkowania itp.), skąd mu go skradziono, po czym po wypełnieniu puszczono w obieg tak, że w końcu znalazł się w ręku rzetelnego nabywcy.

Natomiast nie odpowiada ten, kto w pamiętniku umieścił swój podpis, nad którym dodano tekst wekslowy, bo przy należytej staranności, każdy łatwo rozpozna brak woli do wekslowego zobowiązania się. Toteż źródło zobowiązania wekslowego widzę w zasadzie w umownym wręczeniu podpisanego wekslu, a wobec rzetelnego nabywcy w samym podpisie i braku staranności w kierunku zapobieżenia temu, aby weksel bez umownego wręczenia nie dostał się do obrotu (teoria, którą można nazwać teorią wręczenia lub zawinienia wobec interesów obrotu) – przy czym jednak założeniem zobowiązania jest własnoręczny podpis, tj. pochodzący z ręki tej osoby, której nazwisko znajduje się w podpisie.

Orzeczenie

Weksel in blanco przez samo podpisanie go rodzi prawa i obowiązki wekslowe, przeto ten, kto go podpisał, ma oczywisty interes prawny w tym, aby utracony weksel in blanco został umorzony (O.S.N. z 1/3 1935r. C.I. 2022/34)

Filed Under: Bez kategorii Tagged With: ,

Weksel wystawiony „na rzecz” też można indosować

25 sierpnia 2010 by 10 komentarzy

Zazwyczaj weksel wystawiamy na czyjeś zlecenie, co oznacza że każdy kolejny posiadacz weksla może go zbyć dalej na drodze indosu. Aby uniemożliwić dokonywanie indosów, należy wystawić weksel „nie na zlecenie”.

Aby nie dopuścić do sprzeczności „zapłacę na zlecenie Jana Kowalskiego, ale nie na jego zlecenie”, która to sprzeczność unieważnia weksel, należy zastosować klauzulę na rzecz, tym samym weksel z zakazem indosów może wyglądać następująco:

…zapłacę za ten weksel na rzecz Jana Kowalskiego, ale nie na jego zlecenie…

Piszę o tym, ponieważ tu i ówdzie (na przykład w Gazecie Podatkowej) pojawiają się informacje, jakoby:

uwaga, błąd:

Natomiast dzięki zastąpieniu zwrotu „na zlecenie” sformułowaniem „na rzecz” następuje uniemożliwienie dalszego puszczenia weksla w obieg (dalszego indosowania).

Niestety, samo określenie na rzecz oznacza to samo, co na zlecenie, czyli weksel taki może być przedmiotem indosu.

Każdy weksel można przenieść przez indos, chociażby nie był wystawiony wyraźnie na zlecenie (art. 11 pw).

Tak jak pisałem, zakaz indosów musi wyraźnie wynikać z treści weksla lub indosu:

Jeżeli wystawca umieścił w wekslu wyrazy „nie na zlecenie” lub inne zastrzeżenie równoznaczne, można przenieść weksel tylko w formie i ze skutkami zwykłego przelewu. (art. 11 pw).

Indosant może zabronić dalszego indosowania; w tym przypadku nie odpowiada wobec następnych indosatariuszy. (art. 15 pw).


Filed Under: Bez kategorii Tagged With: ,

Sposób wpisywania kwoty na wekslu

24 lipca 2010 by 17 komentarzy

Prawo wekslowe wymaga, aby kwota weksla była podana – słownie, albo cyframi. W praktyce stosuje się obydwa zapisy łącznie, ale zastosowanie tylko jednego z nich, nie jest błędem.

Gdyby jednak weksel był wystawiony na inną kwotę napisaną cyframi, i inną kwotę napisaną słownie, liczy się zapis słowny, choćby był on większy niż cyfrowy.

Warszawa, 22 lipca 2010r. Dnia 30 sierpnia 2010r. zapłacę za ten weksel na zlecenie Jana Kowalskiego sumę 1000zł (dwa tysiące złotych).

To jest weksel na 2000zł. Wynika to z art. 6 prawa wekslowego – Weksel, w którym sumę wekslową napisano literami i liczbami, w razie różnicy ważny jest na sumę, napisaną literami.

Niekiedy można spotkać opinię, że w przypadku różnicy pomiędzy zapisem słownym, a cyfrowym, ważniejsza jest kwota mniejsza. Pogląd taki przedstawia na przykład Rafał Mroczkowski w artykule w gazecie Rzeczpospolita z dnia 2 stycznia 2007r. („Jeśli suma wekslowa zostanie oznaczona w sposób odmienny cyframi i słownie, to weksel będzie opiewał na sumę niższą.”) – jest to nieprawda.

Również nieprawdą jest, że kwotę weksla trzeba podawać zarówno w formie cyfrowej, jak i słownej – wystarczy jeden z tych sposobów.

Filed Under: Bez kategorii Tagged With:

Za zaginiony weksel sąd nie odpowiada…

21 lipca 2010 by 4 komentarze

Jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty zaginął z akt sprawy sądowej weksel, na podstawie którego nakaz wydano, wierzyciel wekslowy w postępowaniu toczącym się w wyniku wniesienia zarzutów może powoływać się na odpowiedzialność wekslową dłużnika jedynie po przedstawieniu postanowienia sądu o umorzeniu zaginionego weksla (Orzeczenie Sądu Najwyższego Izba Cywilna IV CKN 395/01)

Fragment uzasadnienia: Podobnie przedstawia się sytuacja, w której weksel zaginął z akt sądowych już po wydaniu na jego podstawie nakazu zapłaty, przed rozpoznaniem wniesionych zarzutów. Wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego, wierzyciel wekslowy, który złożył weksel do akt sądowych w celu dochodzenia swoich uprawnień, nie przestaje być posiadaczem weksla, a w razie zaginięcia weksla z akt jest „tym, komu weksel zaginął” w rozumieniu art. 96 prawa wekslowego. Nawet jeśli weksel zaginął z akt po wydaniu nakazu zapłaty, jeśli toczy się dalsze postępowanie w wyniku wniesionych zarzutów, wierzyciel wekslowy może w tym postępowaniu powoływać się na odpowiedzialność wekslową dłużnika jedynie po przedstawieniu postanowienia sądu o umorzeniu zaginionego weksla. W dalszym postępowaniu, po przedstawieniu takiego postanowienia, rozpoznawane są także zarzuty dłużnika zgłaszane na podstawie art. 16 prawa wekslowego,  przeciwko istnieniu jego zobowiązania wekslowego (por. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1936 r., C II 1697/36, OSP 1937, poz. 587).

Przedstawienie postanowienia o umorzeniu zaginionego weksla nie jest natomiast konieczne, gdy swoich praw z weksla dochodzi remitent wobec wystawcy weksla własnego, powołując się także na istnienie stosunku zobowiązaniowego wynikającego z prawa cywilnego, stanowiącego podstawę wystawienia weksla, a dłużnik wekslowy w zarzutach od nakazu zapłaty podniósł zarzuty osobiste odnoszące się do stosunku podstawowego. Wówczas spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyznę prawa cywilnego, w którym nie chodzi już o wykonywanie praw z weksla, a zatem dokument ten nie jest niezbędny dla rozstrzygnięcia stosunku cywilnoprawnego leżącego u podstaw wystawienia weksla i rozstrzygnięcia sporu, który stał się sporem cywilnoprawnym.

Mój komentarz

Wierzyciel, chcąc dochodzić należności z weksla, musi zaufać sądowi i przedstawić oryginał weksla. W praktyce bywa on zazwyczaj wyjmowany z akt sprawy i deponowany w bezpiecznym miejscu, aby strony nie miały do niego dostępu podczas przeglądania akt. Zdarza się jednak (mam nadzieję, że tylko zdarzało), iż weksel nie był chroniony i uległ zniszczeniu lub został ukradziony.

W Sądzie Okręgowym w Warszawie jedna z aplikantek, przeglądając akta sprawy, zjadła weksel wyjęty z akt sądowych i popiła go coca-colą. Odzyskanie tego dokumentu było niemożliwe. (link)

Warto zatem zachować dla siebie choćby kserokopię weksla, w sytuacji gdy jesteśmy zmuszeni do „rozstania” się z nim. W szczególności dotyczy to sytuacji, kiedy musimy przesłać weksel pocztą (listem poleconym, kurierem itp.), zarówno, jeśli jesteśmy dłużnikiem wekslowym, jak i wierzycielem.

Jeśli jesteśmy wierzycielem, umorzenie weksla umożliwi nam dochodzenie wynikających z niego praw, jeśli jesteśmy dłużnikiem, uniemożliwi wykorzystanie weksla przez przypadkowego znalazcę.

Przeczytaj również: Co zrobić, jak zaginie weksel?

Filed Under: Bez kategorii Tagged With: , , ,

Dowód ze świadków w procesie wekslowym

4 lipca 2010 by 4 komentarze

Weksel jest zobowiązaniem samoistnym, abstrakcyjnym, co oznacza, że sam dokument wekslowy jest dowodem istnienia zobowiązania. Jednakże w sądowym procesie wekslowym możliwe jest przedstawianie dowodów ze świadków. Przede wszystkim w sytuacji, kiedy spór dotyczy weksla in blanco – na okoliczność jego wystawienia i uzupełnienia, jak również w przypadku zaginięcia weksla.

art. 246 kpc Jeżeli ustawa lub umowa stron wymaga dla czynności prawnej zachowania formy pisemnej, dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią, a jeżeli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych, także w wypadkach określonych w kodeksie cywilnym.

art. 247 kpc Dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne.

Jak wynika z brzmienia art. 265kpc [kodeks postępowania cywilnego nieaktualny – przyp. remitent.pl] wyłączenie dowodu ze świadków dotyczy wyłącznie osnowy dokumentu, nie zaś sposobu jego powstania lub okoliczności, wśród których dokument sporządzono. (S.N.C.I. 2230/35 z dnia 7 maja 1936r.)

Dopuszczenie dowodu ze świadków – na fakt w jakich okolicznościach weksle in blanco zostały sporządzone oraz na charakter wynikającego z dokumentów zobowiązania, nie zaś na obalenie treści dokumentów – nie stanowi naruszenia przepisu art. 265 kpc. [kpc. nieaktualny – przyp. remitent.pl] – S.N.C.I. 2230/35 z dnia 7 maja 1936r.)

Glossa autorstwa (A.D.S.) zamieszona w Miesięczniku Prawa Handlowego i Wekslowego, 1936r.

Tradycyjna nauka prawa wekslowego, podkreślając różnice wynikające z instytucji wekslu na tle innych zobowiązań prywatno-prawnych, stale podkreślała jako rys charakterystyczny tzw. „abstrakcyjność” zobowiązania wekslowego. Zasada abstrakcyjności – w szczególności przejawiająca się w systemie germańskim prawa wekslowego,  którego wykładnikiem jest między innymi również i prawo polskie – polega na tym, iż z chwilą powstania zobowiązania wekslowego, odrywa się ono od podłoża materialnego (prawnego lub gospodarczego), zdobywając sobie całkowitą samodzielność prawną. Przejawia się zasada abstrakcyjności również na tle nowego prawa wekslowego w szeregu przepisów (art. 10, 12, 17, 18, 19, 28, 32 i in.) tak, iż możemy z całą pewnością ustalić nić przewodnią przewijającą się przez całokształt naszego systemu prawnego, natomiast przepisy prawne uchylające moc powyższej zasady traktować należy jako wyjątki (np. art. 76); ze względu zaś na wyjątkowy charakter podobnych przepisów zasięg prawny ich mocy musi być z istoty rzeczy ograniczony.

Na tle powyższego założenia, w doktrynie prawa wekslowego panowała jednolita opinia, iż w procesie wekslowym jako opartym na dokumencie pisemnym, a nadto – oderwanym od podstawy materialnej przyczyny jego stworzenia (causa), nie jest dopuszczalny dowód ze świadków, gdyż charakter wekslu oraz przyznany mu w obrocie jeszcze z epoki średniowiecznej tzw. „rigor cambialis” wyklucza w zupełności przeciwdowód ze świadków. Śladem powyższej opinii szła również praktyka obrotu wekslowego polskiego, wyrazem której są liczne orzeczenia Sądu Najwyższego, podkreślające abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego.

Ustalona praktyka Sądu Najwyższego dopuszczała jedynie produkowanie dowodu ze świadków w procesie wekslowym w przypadku istnienia weksli nie całkowicie wypełnionych w chwili ich wystawienia (a więc tzw. „weksli in blanco„), opartych swym bytem prawnym na przepisie art. 2 ust. 5 in fine prawa wekslowego z 1924r., w przypadkach uzasadnionego zarzutu wypełnienia treści takich weksli w sposób niezgodny z istniejącą między kontrahentami umową pozawekslową („pactum de cambiando„); wyrazem tej praktyki są liczne wyroki Sądu Najwyższego […] regulujące szczegółowo granice dopuszczalnych w procesie wekslowym zarzutów oraz możności stosowania dowodu ze świadków.

Omawiany wyżej wyrok, idąc po linii przez dotychczasową praktykę Sądu Najwyższego wskazanej, posuwa się jeszcze dalej, gdyż precyzuje dokładnie pojęcie dowodu ze świadków w procesie wekslowym oraz przeprowadza dokładne rozgraniczenie między samą osnową wekslu jako dokumentu, a okolicznościami powstania i zaistnienia wekslu, jako zobowiązania. Dzięki powyższemu rozróżnieniu Sąd Najwyższy dochodzi do wniosku, iż o ile nie jest dopuszczalne przeprowadzenie w ramach art. 265kpc [kodeks postępowania cywilnego nieaktualny – przyp. remitent.pl] dowodu ze świadków przeciw osnowie dokumentu wekslowego, o tyle dozwolone jest produkowanie świadków przeciw na wszelkie inne okoliczności, związane z powstaniem dokumentu wekslowego lub z wyjaśnieniem charakteru zobowiązania (a więc, czy był dany w miejsce zapłaty, czy był wekslem gwarancyjnym itp.). Dzięki tak ujętemu orzeczeniu – które stanowi punkt decydujący w orzecznictwie wekslowym – zniknąć muszą wszelkie wątpliwości mogące powstać na tle stosowania dowodu ze świadków przy jednoczesnym uznaniu abstrakcyjności zobowiązania wekslowego, które stale wysuwane były zarówno przez doktrynę, jak i praktykę obrotu wekslowego. Zwrócić należy jednak uwagę, iż orzeczenie powyższe wydane zostało jedynie w stosunku do weksli in blanco, a nie zostało uogólnione na stosunki wekslowe oparte na wekslach zwykłych w znaczeniu art. 1 prawa wekslowego.

Filed Under: Bez kategorii Tagged With: , ,

Indos, czy poręczenie? – decyduje charakter pisma

24 czerwca 2010 by Leave a Comment

W razie udowodnienia, iż nad podpisem na odwrocie wekslu został wypisany inną ręką tekst poręczenia, na posiadaczu wekslu ciąży dowód, iż podpis miał charakter poręczenia, a nie indosu, lub że przynajmniej znaczenie takie uzyskał następnie za zgodą podpisującego weksel na odwrocie (S.N.C.I. 1572/35 z dnia 27 II 1936r.)

Glossa

Przepis art. 31 prawa wekslowego – zezwalający na umieszczenie poręczenia na wekslu lub przedłużku, w związku z liberalnym potraktowaniem przez ustawodawcę zagadnienia formy poręczenia oraz wprowadzenia domniemania, iż sam podpis na przedniej stronie wekslu uważa się za udzielenie poręczenia, wyjąwszy gdy jest to podpis wystawcy lub trasata – wytworzył na tle intensywnie rozwijającego się obrotu wekslowego ciekawą praktykę, polegającą na usiłowaniu stworzenia domniemania, iż podpis in blanco na odwrocie wekslu umieszczony uważać należy za poręczenie, nie zaś za indos in blanco.

Kategoryczne wypowiedzenie się Sądu Najwyższego w tym przedmiocie i uznanie, iż „skoro strony podpisując się na wekslu nie dodały słowa „poręczam”, w samym ich podpisie nie można dopatrzyć się ani poręki wekslowej, ani cywilnej (S.N. III Rw. 1440/31 z dnia 24 IX 1931) – w sposób zdecydowany przeciął tę niesłuszną praktykę obrotu, mogącą podważyć zaufanie praktyki do instytucji indosu i poręki.

Równocześnie jednak wytworzony został w obrocie inny sposób usiłowania przez wierzyciela rozszerzenia odpowiedzialności wekslowej dłużnika: polegał on na wpisywaniu przez wierzyciela nad istniejącym na wekslu podpisem blankowym dłużnika tekstu wskazującego na istnienie odpowiedzialności dłużnika z tytułu poręczenia; rozszerzenie odpowiedzialności przejawiało się w tym, iż dłużnik, który jako indosant już nie był odpowiedzialny z wekslu wskutek przedawnienia się jego odpowiedzialności, przy dopisaniu wzmianki o poręczeniu – mógł z tego powodu odpowiadać dalej.

Na tle wprowadzenia nad podpisem dłużnika treści wskazującej na poręczenie, wytworzyć się musiały – rzecz zrozumiała – spory, co do znaczenia i mocy prawnej tak pojętego poręczenia wekslowego. Rzecznikiem poglądu, iż poręczenie posiada charakter formalny, i że przy liberalnym podejściu prawa wekslowego wolno rozciągać na wszelkie podpisy in blanco, na odwrocie znajdujące się, analogię z art. 31 ust. 3 – przeciwstawiano zarzut, iż poręczenie wekslowe, będące w istocie swej oświadczeniem osoby do zobowiązania wekslowego w sposób dobrowolny przystępującej, musi opierać się na świadomej roli tej osoby zobowiązania się przez swój podpis w charakterze poręczyciela, a nie innym.

Należy więc wysnuć z powyższego uzasadniony wniosek, iż w braku wyraźnego oświadczenia ze strony awalisty trudno jest sam podpis traktować jako awal, a domniemanie raczej wskazywać będzie na istnienie innego zobowiązania, w szczególności gdy podpis umieszczony będzie na odwrocie wekslu. Pogląd powyższy znalazł słuszne odbicie w bogatym orzecznictwie Sądu Najwyższego […], w oparciu na którem, jako jego słuszne i logiczne uzupełnienie, wydane zostało omawiane niniejszem orzeczenie, podkreślające w sposób wyraźny przerzucenie ciężaru dowodu istnienia poręczenia na występującego z roszczeniem wierzyciela oraz kładące akcent logiczny na woli (wzgl. zgodzie) zobowiązania podpisanego w charakterze poręczyciela, nie zaś indosanta. (A.D.S. – Przegląd Prawa Handlowego, 1936r.)

Podobnie wypowiedział się również Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 1 grudnia 1927r. (1719/26)

Prawo wekslowe zezwala na umieszczenie poręczenia za wystawcę również na odwrotnej stronie weksla oraz na wypełnienie tekstu poręczenia przez inną osobę, a nie przez samego poręczyciela. W razie jednak udowodnienia przez osobę, nad której podpisem na odwrotnej stronie weksla figuruje wpisany inną ręką tekst poręczenia, że podpis ów został przez nią wypełniony in blanco, na posiadaczu spoczywa ciężar dowodu, iż podpis rzeczony miał w istocie znaczenie poręczenia, a nie indosu, lub przynajmniej, że takie znaczenie uzyskał następnie za zgodą podpisującego.

Mój komentarz

Warto również zwrócić uwagę na art. 69 prawa wekslowego

W razie zmiany tekstu weksla osoby, które weksel podpisały po dokonaniu zmiany, odpowiadają według brzmienia tekstu zmienionego; osoby, które weksel poprzednio podpisały, odpowiadają według brzmienia tekstu pierwotnego.

Dopisanie do indosu in blanco oświadczenia o poręczeniu może być uznana za zmianę treści weksla, która nie wiąże podpisanego indosanta, z uwagi na fakt, że pierwotny tekst weksla brzmiał inaczej.

Zastanawiałem się również, jak to możliwe, aby posiadacz weksla mógł zmienić w ten sposób jego treść, i nadal pozostawać uprawnionym z tego dokumentu. Wszak zmiana jednego indosu w poręczenie spowoduje przerwanie „nieprzerwanego ciągu indosów”. Jednak w sytuacji, kiedy na wekslu są dwa kolejne indosy in blanco, zmiana drugiego indosu na poręczenie, nie zaburzy ich ciągu i nadal umożliwi posiadaczowi legitymowanie się wekslem.

Filed Under: Bez kategorii Tagged With: , ,
Next Page »