Dużym obciążeniem przy zawieranych umowach pożyczki jest podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC), pobierany od pożyczkobiorcy. Wynosi on 2% pożyczanej kwoty. Obejmuje on wszystkie umowy pożyczki, z wyjątkiem opisanych w ustawie, na przykład:

– pożyczek od osób z I grupy podatkowej do kwoty  niepodlegającej opodatkowaniu – na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn

– pożyczek od osób określonych w art. 4a ustawy o spadkach i darowiznach (małżonek,  zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha) również w wysokości przekraczającej kwotę opisaną w art. 9 tej ustawy (9637zł przy I grupie podatkowej, 7276zł przy II grupie podatkowej, 4902zł przy III grupie podatkowej) pod warunkiem złożenia deklaracji właściwemu organowi podatkowemu w ciągu 14 dni i dokonania pożyczki przelewem na rachunek bankowy.

– na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami do łączne wysokości  nieprzekraczającej kwoty 5000zł od jednego podmiotu i 25000zł od wielu podmiotów – w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych

Jak widać, dość prosto można uniknąć podatku w przypadku pożyczki od rodziny, problemy zaczynają się przy otrzymaniu pieniędzy od „osób obcych”.

Często w celu uniknięcia w takiej sytuacji podatku, stosuje się weksel. Zamiast umowy pożyczki, strony zawierają umowę, gdzie tak zwany „pożyczkobiorca” wystawia weksel na daną sumę, a tak zwany „pożyczkodawca” otrzymuje weksel i wypłaca za niego wystawcy określoną sumę. Z uwagi na brak umowy pożyczki, podatek od niej nie należy się. Pamiętać jednak trzeba o stosowanej terminologii w przypadku kontroli urzędu skarbowego. Zwłaszcza na fakt, aby nie twierdzić, że weksel zabezpiecza umowę pożyczki. Ma jej w ogóle nie być. Jeśli strony pożyczają coś sobie, a weksel jest tylko zabezpieczeniem realizacji tej umowy, zapłata podatku w takim przypadku jest obowiązkowa.

fragment interpretacji urzędu skarbowego IBPB2/436-175/08/MZ

„Wystawienie weksla” nie obejmuje więc swoim zakresem znaczeniowym żadnej z czynności wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Konsekwentnie, należy uznać, iż wystawienie weksla i jego nabycie przez podmiot przyjmujący weksel nie jest zdarzeniem powodującym powstanie obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. W szczególności „wystawienie weksla” nie mieści się w pojęciu zawarcia umowy pożyczki.

fragment interpretacji urzędu skarbowego ITPB2/436-72/08/TJ

Emisja weksla własnego jest zdarzeniem powodującym określone prawa i obowiązki, a mianowicie po stronie nabywcy powstaje powinność wpłaty kwoty nabycia, natomiast dla wystawcy bezwarunkowy obowiązek zapłaty (po okazaniu) określonej w nim kwoty pieniężnej, czyli zobowiązanie do wykupu weksla po jego okazaniu.

Zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji faktycznej, która była podstawą do wystawienia i wręczenia weksla nabierając charakteru samodzielnego i abstrakcyjnego. W szczególności ma to miejsce w sytuacji gdy wystawiony weksel nie spełnia roli zabezpieczającej lecz jest samoistnym stosunkiem zobowiązaniowym.

Niewątpliwie art. 1 ust. 1 pkt 1 określający zakres przedmiotowy ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera enumeratywny katalog czynności, których dokonanie powodować będzie konieczność zapłaty podatku. Tym samym, jeżeli dana czynność nie została wymieniona w ustawowym katalogu nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem nawet, jeżeli wywołuje skutki gospodarcze takie same lub podobne do tych, które zostały w katalogu wymienione. Jednakże należy zaznaczyć, że o zakwalifikowaniu danej umowy do umów podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie decyduje nazwa ale treść umowy.

Wyemitowanie dłużnego papieru wartościowego jakim jest weksel własny w niniejszej sprawie łączyć się będzie z otrzymaniem określonej sumy pieniężnej od nabywcy weksla.

Biorąc jednak pod uwagę, że czynności związane z emisją weksli nie zostały przez ustawodawcę wskazane w art. 1 ust. 1 pkt 1 to uznać należy, że nie skutkują one dla Wnioskodawcy na gruncie tej ustawy powstaniem obowiązku zapłaty podatku. Fakt ten nie musi jednak oznaczać, że opodatkowaniu nie podlegają również czynności cywilnoprawne, w związku z zawarciem których wystawiony został weksel. Jeżeli zatem nabycie weksla w zamian za określoną kwotę pieniężną nosić będzie znamiona czynności określonych w art. 1 ust. 1 pkt 1 to wówczas będzie rodzić dla Spółki skutki podatkowe pod warunkiem jednakże, że to na niej zgodnie z art. 4 ustawy będzie ciążył obowiązek podatkowy.

Jak to zwykle bywa w polskim „prawie” podatkowym, występują również odmienne interpretacje, uznające emisję weksla za jego sprzedaż i na tej podstawie uznające, że sprzedaż taka jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych:

fragment interpretacji urzędu skarbowego IBPB2/436-69/08/MZ

Z treści wniosku wynika, że wnioskodawca zamierza wystawić weksel i go sprzedać. Wynika z tego, że w związku z wystawieniem weksla wnioskodawca będący spółką kapitałową pozyska środki pieniężne od własnego udziałowca. Zdaniem wnioskodawcy będzie miała miejsce umowa sprzedaży.

Należy więc wyjaśnić, że kwestie związane z wystawieniem weksli i obrotem nimi nie są regulowane przepisami prawa podatkowego, a tym samym Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów nie jest upoważniony do interpretacji przepisów normujących zagadnienia związane z wystawianiem weksli i obrotem nimi.
Wobec tego, jeżeli w świetle przepisów ustawy Prawo wekslowe oraz ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) jest możliwe zawarcie umowy sprzedaży weksla własnego i zawarta umowa będzie umową spełniającą przesłanki określone w art. 535 Kodeksu cywilnego czynność taka będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, gdyż jak już wskazano powyżej podatkowi temu podlegają m.in. umowy sprzedaży praw majątkowych.

Podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży w myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. c) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. b) ww. ustawy stawka podatku wynosi 1%, a stosownie do art. 4 pkt 1 tej ustawy obowiązek podatkowy spoczywa na kupującym.

Należy zatem w tej kwestii zachować szczególną ostrożność, a w przypadku ważnych dla nas spraw i dużych kwot, wystąpić o indywidualną interpretację do naszego urzędu skarbowego.

A najlepiej – niech nasze pieniądze i informacje o naszych transakcjach omijają urząd skarbowy dalekim łukiem.

Otrzymane bezpłatnie przez spółkę poręczenie wekslowe stanowi przychód w rozumieniu art. 12 ust. 1 p. 2. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (przychodami są wartości otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartości innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń […]).

Spółka z o.o. zaciągnęła kredyt na zakup nieruchomości, który został zabezpieczony hipoteką. Następnie zwiększyła kwotę kredytu. Jako dodatkowe zabezpieczenie całego zobowiązania wystawia weksel in blanco poręczony przez trzy spółki-córki. Organ podatkowy uznał to poręczenie za nieodpłatne świadczenie zwiększające przychód. […] Jego wartość określił na podstawie wysokości gwarancji udzielanej przez banki. (Rzeczpospolita, 31-05-2010).

Spółka zaskarżyła powyższą decyzję, została ona jednak utrzymana zarówno w Izbie Skarbowej, jak i w WSA  (Łódź, 27 kwietnia 2010, I SA/Łd79/10).

Sprawa dotyczy podatku od osób prawnych, jednak w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych wydaje się, że można zastosować przez analogię art. 11, zgodnie z którym przychodem są otrzymane nieodpłatne świadczenia, wyceniane według cen rynkowych.

Koszt gwarancji ubezpieczeniowej lub bankowej kształtuje się zazwyczaj w granicach 2-3% sumy gwarancji rocznie, przy założeniu poprawnej historii finansowej starającego się o nią podmiotu. Minimalny koszt gwarancji oscyluje wokół 200-400zł. Czy zatem od poręczonego po koleżeńsku weksla na sumę 100zł należy zaliczyć sobie 200 przychodu do opodatkowania? Dobrze byłoby zadbać, aby świadczenie nie było nieodpłatne, a najlepiej pamiętać o starej dobrej maksymie:  Nie ma takiego okrucieństwa, ani takiej niesprawiedliwości której nie mógłby dopuścić się skądinąd łagodny i liberalny rząd – jeśli zabraknie mu pieniędzy (Alexis De Tocqueville).